บรรยากาศการเมืองตรงหน้าร้อนนัก ผมมีคำถามในใจ เปิดหนังสือหลายเล่มเพื่อหาคำตอบ
เจอหัวข้อ อิสระชนิดไหนล่ะที่ท่านชอบ ในหนังสือชวนม่วนชื่น ธรรมะบันเทิงหลายเรื่องเล่า ของพระอาจารย์พรหม...ก็คิดว่า นี่ล่ะ ใช่!
เช้าวันหนึ่ง พระไทยผู้ปฏิบัติดีปฏิบัติชอบสององค์ ได้รับนิมนต์ไปฉันอาหารที่บ้านโยมอุปัฏฐาก ระหว่างเวลานั่งรอ...ในห้องรับแขก ที่มีตู้ปลาใหญ่ มีปลาหลากหลายแหวกว่ายอยู่
พระองค์อาวุโสน้อยปรารภว่า การเอาปลามาเลี้ยงไว้ในตู้ขัดกับหลักกรุณาในพุทธศาสนา ปลาพวกนี้ไปทำผิดอะไรมาหรือ? จึงถูกเอามาขังในคุกกำแพงกระจก
“ปลาควรได้ว่ายน้ำอย่างอิสระอยู่ในทะเลสาบ หรือแม่น้ำ”
พระองค์อาวุโสสูงไม่เห็นด้วยนัก ท่านยอมรับ ปลาควรมีอิสระจะว่ายไปไหนมาไหนได้ตามใจชอบ แต่ท่านก็เห็นว่า ปลาที่อยู่ในตู้ ก็ได้สิ่งชดเชยมากมาย
เวลายังมีพอที่พระอาวุโสสูงจะอธิบายให้เหตุผล
เราเคยเห็นชาวประมงหย่อนสายเบ็ดตกปลาในตู้ที่บ้านใคร บ้างไหม? ไม่เคยแน่ ดังนั้น สิ่งชดเชยแรก ปลาในตู้คืออิสระจากการไล่ล่าของชาวประมง
จินตนาการ ปลาที่อยู่ตามธรรมชาติ ตอนมันเห็นหนอนตัวอวบๆ หรือแมลงตัวอ้วนน่ากิน ในทันทีที่มันจะงับกินหนอนนั้น มันก็ถูกเบ็ดกระตุกหายไปทางเบื้องบน อำลาเพื่อนปลาไปตลอดกาล
การกินแต่ละครั้ง ปลาจะต้องคิดหนัก จนไม่แน่ว่ามันจะเป็นโรคเครียดลงกระเพาะ เพราะความหิว
ไม่เพียงเจออันตรายจากชาวประมง มันยังต้องกังวลว่าจะโดนปลาตัวใหญ่กว่ากิน
ปลาที่ว่ายน้ำในลำธารเล็กๆตอนกลางคืน อันตรายมากกว่ามนุษย์เดินในตรอกเล็กๆในสลัม
ทั้งตามวัฏจักรแห่งธรรมชาติ บางครั้งปลาก็ไม่สามารถหาอาหารกินได้
เมื่อฤดูกาลเปลี่ยนอุณหภูมิในแม่น้ำ หรือทะเลสาบก็เปลี่ยนแปลงอย่างมหาศาล มันจะหนาวมากในฤดูหนาว น้ำในแม่น้ำอาจจะเป็นน้ำแข็ง ฤดูร้อนน้ำก็อาจอุ่นเกินไป หรือไม่ก็แห้งขอดไปเลย
...
ปลาในธรรมชาติ ยามป่วยไม่มีใครดูแลรักษา
ข้อร้ายๆของปลาในธรรมชาติ ไม่มีในปลาตู้ ไม่มีเจ้าของตู้ปลา ยอมให้ใครหย่อนเบ็ดลงตู้ปลา หรือยอมให้เอาปลาตัวใหญ่หย่อนลงไปกินพวกมัน
ดังนั้นปลาในตู้จึงเป็นอิสระจากชาวประมง หรือจากปลาตัวใหญ่
เรื่องอาหารปลาในตู้เหมือนมีร้านอาหารคุณภาพดีรสชาติดี ยิ่งกว่าพิซซ่าส่งมาถึงบ้าน ปลาในตู้จึงเป็นอิสระจากภยันตรายใดๆ ที่เกิดจากความหิว
เรื่องความหนาวร้อน ในตู้ปลาเหมือนมีเครื่องปรับอากาศอัตโนมัติ อุณหภูมิคงที่ตลอดปี เรื่องสุขภาพปลาในตู้ก็มีประกัน เจ้าของปลาจะหาหมอมารักษาถึงบ้าน
ปลาในตู้จึงเป็นอิสระจากภยันตรายที่เกิดจากการไม่มียารักษาโรค
พระองค์อาวุโส เปรียบปลาในตู้เหมือนมนุษย์ผู้ทรงศีล ที่อาจไม่มีอิสระที่จะทำตามอยากต่างๆนานา หรือหลงระเริงความอยากไปทางโน้นที ทางนี้ที
แต่ก็เป็นอิสระจากภยันตราย และความทุกข์ทั้งหลายทั้งปวง
ทุกเรื่องในโลกนี้เป็นเช่นนี้ เหมือนเหรียญสองด้าน เมื่อได้อย่างหนึ่ง ก็ต้องเสียอย่างหนึ่ง ใครที่อยากเป็นปลาอิสระ...ก็ควรเตรียมตัวเตรียมใจเอาไว้ โลกวันหน้าไม่ได้สวยเหมือนที่คิด.
กิเลน ประลองเชิง