เรื่องความซื่อ ซื้อไม่ได้ เป็นเรื่องที่สองในหนังสือที่พบในหีบหนังสือเก่า วังจิ่งหยวนกง พระราชวังโบราณปักกิ่ง ไม่บอกวันเดือนปีที่เขียน บอกเพียง หงอิ้งหมิง คนสมัยราชวงศ์หมิง เขียน (บุญศักดิ์ แสงระวี แปล สำนักพิมพ์ ก.ไก่ พ.ศ.2535)
แม้เป็นเรื่องเล่าเก่า ย้อนหลังไปอีกนับพันปี แต่อ่านวันนี้ ก็ยังทันสมัย
เรื่องแรก หยีฟูเป็นพ่อค้าแคว้นเย่ว์ เก็บน้ำมันยางจากต้นชิบนภูเขาได้หลายร้อยถัง เที่ยวแรกเขาลำเลียงข้ามไปขายถึงแคว้นอู๋ ได้กำไรงาม
เที่ยวต่อไป หยีฟูคิดเพิ่มกำไร เขาเก็บใบชิมาเคี่ยวจนเป็นยาง เพิ่มลงในน้ำมัน แต่ผลไม่เป็นดังคาด คู่ค้าแคว้นอู๋จับได้ จึงไม่ซื้ออีก ไม่เพียงการค้าเที่ยวนั้น หยีฟูขาดทุนย่อยยับ ทุนหายกำไรหด ชื่อเสียงก็เสีย
แม้เปลี่ยนสินค้าอื่นไปขาย แต่ก็ไม่มีใครค้าขายด้วย จากชีวิตพ่อค้าใหญ่ หยีฟูตกต่ำลงจนกลายเป็นขอทาน
เรื่องต่อมา เกิดในสมัยราชวงศ์เหลียง หมิงซานปินยากจน
ข้นแค้นมาก วันนั้นเขาจูงวัวตัวสุดท้ายในบ้านไปขายในตลาด ตกลงขายได้แล้ว
คนซื้อกำลังจะจูงวัวไป หมิงซานปินกลับท้วงว่า “ท่านคิดให้ดีอีกสักครั้ง...วัวของข้าตัวนี้เพิ่งหายป่วย”
ผู้ซื้อฟังดังนั้น ก็ขอยกเลิกการซื้อ และขอคืนเงินทันที
ผู้คนที่รู้เรื่องแทนที่จะช่วยกันชื่นชม ต่างก็พากันหัวเราะเยาะ หมิงซานปิน ช่างโง่เขลาเสียจริงๆ
หมิงซานปินไม่ได้เสียใจ เขายืนยันมั่นคงว่า
“วัวขายได้ แต่ความซื่อสัตย์สุจริตของข้าขายไม่ได้”
เรื่องของหมิงซานปิน มิได้เพียงเป็นตัวอย่างของคุณธรรมความดีที่สว่างไสวดังแสงตะวันเจิดจ้าบนฟ้าสีครามที่ผู้คนเห็นได้ก็เข้าใจ
แต่ผู้เล่ายังมีเจตนาที่จะสอนคุณธรรมที่ล้ำลึกยิ่งกว่า เขาเจตนาจะสอนว่า ความรู้ความสามารถที่ซ่อนอยู่ภายในตัวตนของผู้คน มิใช่จะเป็นที่รู้เห็นกันได้ง่ายๆ
...
ตัวอย่าง เปี่ยนเหอ คนสมัยชุนชิว เมื่อกว่า 2,700 ปีที่แล้ว มีหินก้อนหนึ่ง ที่คนธรรมดาสามัญเห็นเป็นหินธรรมดา แต่เขาพบว่า มันเป็นหยกวิเศษน้ำสดใสบริสุทธิ์ประมาณค่ามิได้
หยกวิเศษก้อนนั้น เปรียบเทียบไปถึงไข่มุกน้ำงามแวววาว หากเกิดบนเปลือกนอกของหอย ก็เท่ากับมันได้ล่อเรียกให้
ผู้คนทั้งหลายรุมกันเข้าไปหยิบฉวย
คนเราเองก็เป็นเช่นนั้น เป็นเช่นหยกน้ำสวย เป็นเช่น
มุกแวววาว หากเป็นคนมีความรู้ความสามารถระดับธรรมดา มักจะสร้างความไม่พอใจกับคนอื่นได้ง่าย
แต่หากเป็นผู้รู้มีคุณธรรมล้ำลึก จะไม่เป็นเช่นนั้น
ความปราดเปรื่องของเขาแม้จะแวววาวดังหนึ่งไข่มุก แต่เขารู้ว่าควรจะใช้ความนอบน้อมถ่อมตนแค่ไหนอย่างไรปกปิดไว้
ฟ้าผู้สร้างทุกสิ่ง ฟ้าสร้างไข่มุกน้ำงามที่สุดในครั้งแรก ก็ได้ซ่อนมันไว้ภายในเปลือกหอยอันที่ภายนอกขรุขระ ไม่น่าสนใจ
บทสรุปสุดท้ายของเรื่องนี้อยู่ที่คำสอน ความในใจควรเปิด ความปราดเปรื่องพึงซ่อน
จิตใจวิญญูชน ดังหนึ่งฟ้าใสตะวันเจิด ไม่จำเป็นต้องปิดบังแก่ผู้ใด ความปราดเปรื่องของวิญญูชน ดังหนึ่งไข่มุกหยกงาม ไม่อาจเผยแก่ผู้ใดโดยง่าย
อ่านเรื่องความซื่อ ซื้อไม่ได้...เรื่องเล่าเก่าๆของจีนจบแล้ว อย่าคิดอะไรมาก แล้วก็โปรดอย่ามองไปในแวดวงการเมือง
บางบ้านเมือง ตั้งแต่เลือกตั้งกันมา ผู้คนคนแถวๆนั้นเขาซื้อขายความซื่อกันเหมือนซื้อผักซื้อปลา.
กิเลน ประลองเชิง
คลิกอ่านคอลัมน์ “ชักธงรบ” เพิ่มเติม