ธนันธร มหาพรประจักษ์ ธนาคารแห่งประเทศไทย
ความแปรปรวนของสภาพอากาศที่เกิดขึ้นทั่วโลก นับวันยิ่งทวีความรุนแรงขึ้นอย่างชัดเจน ขณะที่ซีกโลกหนึ่งเผชิญกับภัยแล้ง แต่อีกซีกโลกกลับเผชิญกับปัญหาน้ำท่วมรุนแรง ปรากฏการณ์นี้หลายคนคงคุ้นกันอยู่บ้างว่าคือปรากฏการณ์เอลนีโญและลานีญา หรือปรากฏการณ์ธรรมชาติคนละขั้ว โดยนักวิทยาศาสตร์ต่างคาดการณ์ว่าในปีนี้ปรากฏการณ์เอลนีโญได้วนกลับมาถึงรอบและเริ่มต้นอย่างเป็นทางการแล้ว ซึ่งคาดว่ารอบนี้จะรุนแรงขึ้นเป็นประวัติการณ์ บางขุนพรหมชวนคิดจึงขอนำประเด็นนี้มาเล่าสู่กันฟังค่ะ
ปรากฏการณ์เอลนีโญและลานีญาเกิดจากความผกผันของกระแสอากาศโลกบริเวณเส้นศูนย์สูตรเหนือมหาสมุทรแปซิฟิก ซึ่งยังไม่สามารถระบุสาเหตุที่แน่ชัดได้ โดยทั้งสองปรากฏการณ์นี้จะทำให้สภาพอากาศโลกแปรปรวนและมักจะเกิดสลับกัน กล่าวคือ เมื่อเกิดเอลนีโญแล้วมักจะเกิดลานีญาตามมา โดยนักวิทยาศาสตร์ได้เผยแพร่ข้อมูลว่า ปรากฏการณ์ลานีญารอบล่าสุดที่เริ่มต้นขึ้นตั้งแต่ช่วงปลายไตรมาส 3 ของปี 2563 ที่ทำให้เกิดความแห้งแล้งทางตอนเหนือของทวีปอเมริกาใต้ ขณะเดียวกันก็ทำให้เกิดฝนตกหนักและอากาศหนาวเย็นลงในพื้นที่แถบมหาสมุทรแปซิฟิกติดต่อกันนานผิดปกติกว่า 3 ปีได้สิ้นสุดลงแล้ว
โดย ในปี 2566 นี้ สัญญาณของปรากฏการณ์เอลนีโญได้กลับมาและจะส่งผลให้ทั่วโลกต้องเผชิญกับสภาพอากาศสุดขั้ว ตั้งแต่พายุหมุนเขตร้อนที่อาจพัดถล่มหมู่เกาะแปซิฟิก ภูมิภาคเอเชียบางส่วนและออสเตรเลียที่อาจต้องเผชิญกับการขาดฝนและสภาพความแห้งแล้ง ขณะที่ภูมิภาค อเมริกาใต้อาจต้องเผชิญกับฝนที่ตกหนักและรุนแรง เป็นต้น ทั้งนี้ ปรากฏการณ์เอลนีโญก่อตัวขึ้นครั้งสุดท้ายเมื่อปี 2559 ซึ่งทำสถิติเป็นปีที่ร้อนที่สุดที่คนไทยต้องเผชิญ ทำให้คาดว่าในปี 2566 หรือ 2567 อุณหภูมิอาจพุ่งทำลายสถิติเดิม และจะร้อนสุดเป็นประวัติการณ์
...
แม้ว่าปรากฏการณ์เอลนีโญในรอบนี้จะเพิ่งเริ่มต้นขึ้น แต่ก็ทำให้หลายประเทศทั่วโลกต้องเผชิญกับวิกฤติภัยแล้งที่กำลังขยายวงกว้างและส่งผลกระทบไปสู่เรื่องอื่นๆ ทั้งวิกฤติน้ำ ที่ต้องใช้ในภาคครัวเรือน ใช้ในภาคการผลิต หรือใช้เพาะปลูกก็เริ่มได้รับผลกระทบ ทางการออสเตรเลียคาดการณ์ว่า ผลิตผลทางการเกษตรในช่วงฤดูหนาวของออสเตรเลียมีแนวโน้มลดลง เนื่องจากสภาพอากาศมีแนวโน้มจะแห้งแล้งมากขึ้น หลังจากที่ออสเตรเลียเคยมีปริมาณน้ำฝนสูงสุดติดต่อกัน 3 ปีจากปรากฏการณ์ลานีญา โดยในปีนี้ทั้งข้าวสาลี ข้าวบาร์เลย์และคาโนลามีโอกาสจะต่ำกว่าค่าเฉลี่ยในรอบ 10 ปี ด้านทางการเวียดนามคาดการณ์ว่าบริเวณสามเหลี่ยมปากแม่น้ำโขงอาจเผชิญภัยแล้งหรือการรุกล้ำของน้ำเค็มที่อาจส่งผลกระทบต่อพืชผลทางการเกษตรได้ ซึ่งบริเวณดังกล่าวมีสัดส่วนการผลิตข้าวและผลไม้มากกว่าครึ่งหนึ่งของทั้งประเทศ นอกจากนี้ ภาคการผลิตในหลายประเทศยังเสี่ยงขาดแคลนน้ำ ทำให้ผู้ผลิตในหลายอุตสาหกรรมจำเป็นต้องหากลยุทธ์ในการบริหารจัดการน้ำให้ใช้น้อยลงให้มากที่สุด
สำหรับไทยผลกระทบจากปรากฏการณ์เอลนีโญคาดว่าจะทำให้อุณหภูมิในไทยอาจเพิ่มสูงกว่าระดับปกติ และอาจเกิดสภาพอากาศแปรปรวนในบางพื้นที่ เช่น พื้นที่ที่เคยมีฝนตกชุกอาจต้องเผชิญกับความแห้งแล้งฉับพลัน หรือพื้นที่ที่ขาดแคลนน้ำฝนอาจต้องเผชิญกับพายุฝนรุนแรง ซึ่งจะส่งผลกระทบต่อเกษตรกรในหลายพื้นที่ โดยคณะกรรมการร่วมภาคเอกชน 3 สถาบัน ประเมินว่า หากไม่มีการเตรียมการรับมือกับความเสี่ยงขาดแคลนน้ำในปีนี้ จะกระทบต่อภาคอุตสาหกรรมและภาคการเกษตร และอาจสร้างความเสียหายต่อระบบเศรษฐกิจถึง 3.6 หมื่นล้านบาท
สภาพอากาศโลกที่แปรปรวนรุนแรงขึ้นทุกวันนี้ เชื่อว่าเราทุกคนคงไม่สามารถนิ่งนอนใจได้ ดังนั้น เพียงแค่เราช่วยกันใส่ใจการใช้ชีวิตประจำวันให้รบกวนและทำร้ายโลกให้น้อยที่สุดเท่าที่จะทำได้ ด้วยการลดพฤติกรรมที่ก่อให้เกิดการปล่อยคาร์บอนสู่ชั้นบรรยากาศ เราจะมีส่วนช่วยลดความรุนแรงของปรากฏการณ์เอลนีโญและลานีญาได้ค่ะ.