พระผู้ปฏิบัติดีปฏิบัติชอบสององค์ รับนิมนต์ไปฉันอาหารที่บ้าน ที่มีตู้ปลาขนาดใหญ่ มีปลามากมายแหวกว่ายไปมา ระหว่างนั่งพัก พระรุ่นน้องบ่นกับพระรุ่นพี่
“นี่มันขัดกับหลักความกรุณาพุทธศาสนา ปลาในตู้เหมือนถูกขังอยู่ในคุกนะ! หลวงพี่”
(ชวนม่วนชื่น ธรรมะบันเทิงหลายเรื่องเล่า พระอาจารย์พรหม โรงเรียนทอสี พิมพ์เป็นธรรมทาน พ.ศ.2549)
พระรุ่นพี่มีมุมมองแตกต่าง ท่านยอมรับ ปลาในตู้ขาดอิสระที่จะว่ายไปไหนมาไหนตามใจชอบ
เอาเป็นว่าข้อปรารภของพระรุ่นน้อง เป็นเทศนากัณฑ์ปุจฉาต่อไปนี้ก็เป็นวิสัชนาจากพระรุ่นพี่ ซึ่งมี 5 ข้อ
ข้อ 1 เราเคยเห็นชาวประมงหย่อนเบ็ดลงตู้ปลาที่บ้านใครหรือไม่? ไม่เคยแน่ ดังนั้นอิสระแรกของปลาตู้ คืออิสระจากการไล่ล่าของชาวประมง
ตรงกันข้าม ปลาที่แหวกว่ายในน้ำธรรมชาติ เวลามันเห็นหนอนตัวอวบๆน่ากิน มันจะแน่ใจได้แค่ไหน ว่าจะปลอดภัย...มันเคยเห็นเพื่อนๆงับกินหนอน...หรือแมลงนั่น และในนาทีนั้น มันก็ถูกกระตุกหายวับไปเบื้องบน
ข้อ 2 แม้รอดจากเหยื่อล่อ...ปลาในน้ำธรรมชาติ ยังต้องหวาดระแวงจะโดนปลาตัวโตกว่า ตามวิถีปลาใหญ่กินปลาเล็ก ปลาว่ายในลำธารเล็กๆกลางคืน อันตรายเสียยิ่งกว่ามนุษย์เดินในตรอกซอกซอยชุมชนแออัด
ในตู้ปลา ไม่มีเจ้าของตู้คนไหน จะเลือกเอาปลาใหญ่ปล่อยลงมากินปลาเล็ก
ปลาในตู้จึงรับประกันความปลอดภัยชีวิตได้แน่นอนกว่า มันจะรอดจากปลาที่กินปลาด้วยกัน
ข้อ 3 ในวัฏจักรแหล่งน้ำธรรมชาติ บางฤดูกาลปลาก็ไม่สามารถหาอาหารกินได้ แต่ปลาในตู้ เหมือนที่ร้านอาหารอยู่ใกล้ๆ อาหารดี มีคุณภาพถูกจัดส่งมาถึงประตูบ้านวันละสองมื้อ
แถมบริการดียิ่งกว่าพิซซ่า เพราะไม่ต้องจ่ายเลยสักสตางค์ ดังนั้น ปลาตู้จึงเป็นอิสระร้อยเปอร์เซ็นต์ จากอันตรายที่จะเกิดจากความหิว
...
ข้อ 4 เมื่อฤดูกาลเปลี่ยนแปลง อุณหภูมิในบางแหล่งน้ำอาจเปลี่ยนแปลง หนาวมากในฤดูหนาว จนน้ำอาจกลายเป็นน้ำแข็ง ถึงฤดูร้อนอุณหภูมิน้ำก็จะอุ่นเกินไปสำหรับปลา หรือบางแหล่งน้ำ น้ำอาจแห้งขอดไปเลย
แต่ปลาในตู้อยู่กับเครื่องปรับอากาศวงจรสลับอัตโนมัติ อุณหภูมิในน้ำจะคงที่สบายตลอดปี ปลาในตู้จึงมีอิสระเต็มที่จากภัยของความร้อนความเย็น
5 ปลาในธรรมชาติ เคราะห์หามยามร้ายเจ็บป่วย ก็ต้องทนจนตายไปเอง แต่ปลาในตู้ราวกับมีประกันภัยสุขภาพฟรีตลอดชีวิต เจ้าของมักหาหมอมารักษาทันทีที่เจ็บไข้ได้ป่วย
ปลาทุกตัวในตู้ เป็นอิสระจากภยันตรายจากการไม่มียารักษาโรค
พระรุ่นพี่...วิสัชนามาถึงตรงนี้ ก็สรุปว่า จริงอยู่ปลาในตู้ไม่มีอิสระที่จะทำตามความอยาก ว่ายไปไหนมาไหนไม่ได้สะดวก แต่มันก็เป็นอิสระจากภยันตราย
เช่นเดียวกับมนุษย์ผู้ทรงศีล ท่านไม่มีอิสระที่จะทำตามกิเลสตัณหานานา ไม่หลงระเริงไปทางโน้นทางนี้ แต่ท่านก็จะปลอดภัยจากความทุกข์ทั้งหลายทั้งปวง
เทศนาปุจฉาวิสัชนากัณฑ์นี้ เอวังก็มีตรงพระอาจารย์พรหม ท่านเชื่อมโยงชีวิตปลาตู้เข้ากับพระผู้มีศีลาจารวัตรเคร่งครัด ท่านจึงมีวิถีชีวิตสุขสงบเย็นเป็นสุข ไม่วอกแวกวอแวหวั่นไหว ไปตามประสาพระของท่าน
ส่วนมนุษย์ผู้ไม่เคร่งศีล...ที่บุญทำกรรมแต่งให้ต้องใช้ชีวิตเหมือนปลาในตู้ ต่อเนื่องมาเกินกว่า 120 วัน ในมุมลับลึกเร้นนั้น...ไม่มีเสียงบ่นเสียงรำพันออกมา ให้ใครภายนอกได้ยิน
ผมว่าของผมนะ...ท่านคงบรรลุธรรม ถึงระดับ “อุเบกขา” ไม่ยินดีไม่ยินร้ายกับใครต่อใครไปนานแล้ว
น่าสงสาร ก็แต่คนข้างนอก...นั่นแหละครับ...เอะอะ อึกทึก ทุกข์ร้อนอะไรกันไปหนักหนา คนแก่วัยเกินเกษียณสิบห้าปี จะมีฤทธิ์มีเดชไปได้สักแค่ไหนกันเชียว.
กิเลน ประลองเชิง
คลิกอ่านคอลัมน์ "ชักธงรบ" เพิ่มเติม