ทุกครั้งที่ผมเขียนถึงค่าเงินดอลลาร์ที่กำลังลดบทบาทลงอย่างมากในเวทีการเงินระหว่างประเทศ หลายท่านท้วงว่าเป็นไปไม่ได้ ไม่มีทางที่ดอลลาร์จะโอนเอนโงนเงน เพราะดอลลาร์สหรัฐฯยังคงเป็นเงินสกุลหลักในหลายประเทศ ผมไม่ว่าอะไร ได้แต่แนะนำให้ตามสถานการณ์กันยาวๆ
หลังจากที่คว่ำบาตรรัสเซีย สหรัฐฯก็อายัดทุนสำรองของรัสเซียและจำกัดการทำธุรกรรมของธนาคารรัสเซียผ่านระบบ SWIFT สหรัฐฯชวนให้โลกคว่ำบาตรรัสเซีย ข้อหาที่รัสเซียบุกอูเครน ทำให้หลายประเทศที่ทำมาค้าขายกับรัสเซียต้องหาทางออกด้วยการใช้เงินสกุลอื่นแทนดอลลาร์สหรัฐฯ กองทุนการเงินระหว่างประเทศหรือไอเอ็มเอฟออกมาให้ข้อมูลว่า สัดส่วนของดอลลาร์สหรัฐฯในทุนสำรองระหว่างประเทศของโลกในไตรมาส 4 ของ ค.ศ.2022 ลดลงเรื่อยๆ จนลงมาเหลืออยู่ที่ร้อยละ 58 ถือเป็นระดับต่ำสุดในรอบเกือบ 30 ปี
รัสเซียเป็นประเทศผู้ส่งออกพลังงานรายใหญ่ของโลก การที่รัสเซียถูกสหรัฐฯและชาติตะวันตกคว่ำบาตรอย่างรุนแรง บีบให้บรรดาชาติที่ทำมาค้าขายพลังงานกับรัสเซียต้องหันไปใช้เงินสกุลท้องถิ่น โดยเฉพาะรูเบิลของรัสเซียและหยวนของจีน ที่น่าสนใจคือ เงินหยวนในตลาดโลกตอนนี้ก็เติบโตขึ้นอย่างพุ่งกระฉูดส่งตูดจัมโบ้ ธนาคารเพื่อการชำระบัญชีระหว่างประเทศหรือบีไอเอส ให้ข้อมูลว่า สัดส่วนการทำธุรกรรมทางการเงินผ่านตลาดอย่างไม่เป็นทางการของเงินหยวนเพิ่มขึ้นจากร้อยละ 0 (ค.ศ. 2008) เป็นร้อยละ 7 (ค.ศ.2023) แถมเดือนมีนาคม 2023 ที่ผ่านมา การทำธุรกรรมระหว่างประเทศของจีนได้ใช้เงินหยวนมากกว่าดอลลาร์สหรัฐฯแล้ว
นายอิกอร์ ชูวาลอฟ ประธาน VEB.RF ซึ่งเป็นองค์กรเพื่อการพัฒนาและจัดหาเงินทุนแห่งรัสเซีย ให้ความเห็นว่า ประเทศต่างๆ ทั่วโลก แม้แต่พันธมิตรของสหรัฐฯกำลังพัฒนาระบบชำระเงินทางเลือกอื่น ที่ไม่ต้องพึ่งพิงระบบ SWIFT และดอลลาร์สหรัฐฯ และไม่ใช่เรื่องของความน่าเชื่อถือหรือไม่น่าเชื่อถือ แต่เป็นข้อเท็จจริงที่ต้องฝ่าฟันอุปสรรค ด้วยการสร้างระบบใหม่ๆ ขึ้นมา เขียนให้เข้าใจง่ายขึ้นก็คือประเทศต่างๆ ทั่วโลกกำลังเทการพึ่งพิงดอลลาร์สหรัฐฯอย่างพร้อมเพรียงกันนายชูวาลอฟยังตบท้ายด้วยว่า ตอนนี้ VEB.RF ก็ไม่ได้ใช้ดอลลาร์สหรัฐฯในการชำระเงินกับคู่ค้าต่างชาติแล้ว แต่ชำระเงินเป็นสกุลหยวนหรือเงินสกุลอื่นๆ ที่เป็นมิตรแทน “เวลานี้หยวนเป็นสกุลเงินสำรองของโลกแล้ว ไม่มีอะไรต้องปิดบัง”
...
เรื่องนี้เป็นเรื่องใหญ่ที่ผู้บริหารเศรษฐกิจของสหรัฐฯต้องรับผิดชอบ สัปดาห์ที่ผ่านมา นางเจเน็ต เยลเลน รัฐมนตรีคลังสหรัฐฯ ถูกถามเรื่องความเสี่ยงของการลดการพึ่งพาดอลลาร์ ระหว่างการให้ปากคำประจำปีต่อคณะกรรมาธิการการเงินของสภาผู้แทนราษฎรสหรัฐฯ เกี่ยวกับสถานะของระบบการเงินระหว่างประเทศ แม้นางเยลเลนจะยืนยันว่าดอลลาร์สหรัฐฯน่าจะยังรักษาสถานะสกุลเงินที่มีคนใช้มากที่สุดในโลก แต่นางเยลเลนก็ยอมรับว่ามาตรการคว่ำบาตรของสหรัฐฯ ผลักดันให้หลายประเทศต้องหาทางเลือกอื่นแทนดอลลาร์ในการชำระหนี้
รัสเซียโดนสหรัฐฯและตะวันตกคว่ำบาตร ส่วนจีนก็โดนเล่นงานผ่านสงครามการค้า สองประเทศจึงจำเป็นต้องร่วมมือกันเพื่อให้การค้าขายเดินต่อไปได้ ปัจจุบันทุกวันนี้ การชำระหนี้ทางการค้าพลังงานระหว่างรัสเซียกับจีนใช้เงินสกุลหยวนเกือบทั้งหมด ไม่ใช่แค่รัสเซียกับจีนเท่านั้น การค้าขายก๊าซแอลเอ็นจีระหว่าง CNOOC บริษัทน้ำมันแห่งชาติของจีนกับ Total Energies ของฝรั่งเศสเมื่อไม่นานนี้ ก็ใช้เงินหยวนในการชำระหนี้เช่นกัน
การท้าทายมหาอำนาจเดิมยังคงมีต่อเนื่องจากฟากขั้วอำนาจใหม่ที่นำโดย BRICS กลุ่มที่ประกอบด้วยบราซิล รัสเซีย อินเดีย จีน และแอฟริกาใต้ เมื่อ 15 มิถุนายน 2023 นายเซร์เก รยาบคอฟ รัฐมนตรีช่วยว่าการกระทรวงการต่างประเทศรัสเซีย กล่าวกับสำนักข่าวทาสนิวส์ว่า ตอนนี้มีประเทศที่เข้าแถวจะเข้ามาร่วมกลุ่ม BRICS แล้ว 12 ชาติ ทั้งตุรกี เม็กซิโก อินโดนีเซีย สหรัฐอาหรับเอมิเรตส์ ฯลฯ
BRICS จะลดอิทธิพลและการพึ่งพาสถาบันทั้งหลายที่อยู่ใต้อิทธิพลของสหรัฐฯและชาติตะวันตกอื่นๆ และคาดว่าจะเสนอการรับสมาชิกใหม่ได้ก่อนการประชุมซัมมิตของ BRICS ในเดือนสิงหาคม 2023 ที่โจฮันเนสเบิร์ก แอฟริกาใต้.
นิติการุณย์ มิ่งรุจิราลัย
songlok1997@gmail.com