เมื่อประชากรจีนหดตัวเป็นครั้งแรกในรอบกว่า 60 ปี

• สำนักงานสถิติแห่งชาติจีนรายงานว่า อัตราการเกิดของประชากรในประเทศจีน ซึ่งมีประชากร 1,400 ล้านคน ร่วงลงต่ำที่สุดเป็นประวัติการณ์ ในขณะที่ประชากรวัยทำงานลดลงอย่างฮวบฮาบ จนนักวิเคราะห์ต้องเตือนว่าอาจจะเป็นอุปสรรคขัดขวางการขยายตัวทางเศรษฐกิจของประเทศ
• ครั้งล่าสุดที่ประชากรจีนลดลงคือในปี 1960 ที่เป็นผลมาจากนโยบายก้าวกระโดดครั้งใหญ่ ของ เหมา เจ๋อตุง ที่พยายามจะเปลี่ยนระบบเศรษฐกิจจีนจากเกษตรกรรมให้กลายเป็นอุตสาหกรรมประสบความล้มเหลว กลายเป็นหายนะครั้งใหญ่ที่ทำให้ประชาชนเสียชีวิตเป็นจำนวนมากจากภาวะขาดแคลนอาหาร
• รัฐบาลจีนออกมาตรการเพื่อส่งเสริมให้ประชาชนมีลูกมากขึ้น รวมถึงการลดหย่อนภาษี ระยะเวลาการลาคลอดที่นานขึ้น และการอุดหนุนด้านที่อยู่อาศัย ขณะที่ประธานาธิบดีสี จิ้นผิง กล่าวว่า รัฐบาลจีนจะดำเนินการตามยุทธศาสตร์ชาติเชิงรุก เพื่อตอบสนองต่อประชากรสูงอายุของประเทศ

จีนได้ประกาศจำนวนประชากรที่ลดลงเป็นครั้งแรกในรอบหลายทศวรรษ ซึ่งเป็นประเทศที่มีประชากรมากที่สุดในโลกในช่วงอายุที่มากขึ้น และอัตราการเกิดที่ลดลง

สำนักงานสถิติแห่งชาติรายงานเมื่อวันอังคารว่า ประเทศมีจำนวนประชากรน้อยลง 850,000 คน ณ สิ้นปี 2565 เมื่อเปรียบเทียบตัวเลขจากปีก่อนหน้า โดยตัวเลขดังกล่าวรวมเฉพาะประชากรของจีนแผ่นดินใหญ่ ไม่รวมฮ่องกง และมาเก๊า รวมถึงชาวต่างชาติที่อาศัยในจีน

สำนักงานสถิติแห่งชาติระบุในการบรรยายสรุปเมื่อวันอังคาร ว่าจากประชากรทั้งหมด 1,410 ล้านคน จีนมีจำนวนประชากรเกิดใหม่ 9.56 ล้านคน เสียชีวิต 10.41 ล้านคน

อัตราการเกิดของจีนในปีที่แล้วอยู่ที่เพียง 6.77 ต่อประชากร 1,000 คน ลดลงจากอัตราการเกิด 7.52 ในปี 2564 และเป็นอัตราการเกิดที่ต่ำที่สุดเป็นประวัติการณ์

ขณะที่อัตราการเสียชีวิตยังมากกว่าอัตราการเกิดเป็นครั้งแรกในปีที่แล้ว โดยจีนบันทึกอัตราการเสียชีวิตสูงสุดนับตั้งแต่ปี 2519 โดยมีอัตราการเสียชีวิต 7.37 ต่อประชากร 1,000 คน เพิ่มขึ้นจาก 7.18 ในปีก่อนหน้า

สำนักงานสถิติแห่งชาติระบุในแถลงการณ์ว่า ประชาชนไม่ควรกังวลเกี่ยวกับการลดลงของจำนวนประชากร เนื่องจาก "อุปทานแรงงานโดยรวมยังคงเกินความต้องการ"

ประชากรเพศชายมีจำนวนมากกว่าเพศหญิง 722.06 ล้านคน และ 689.69 ล้านคนตามลำดับ อันเป็นผลจากนโยบายลูกคนเดียวที่เข้มงวดซึ่งเพิ่งสิ้นสุดอย่างเป็นทางการในปี 2559 และความธรรมเนียมแบบดั้งเดิมที่ให้ลูกหลานที่เป็นเพศชายสืบสกุล

นับตั้งแต่ยกเลิกนโยบายนี้ จีนพยายามสนับสนุนให้ครอบครัวต่างๆ มีลูกคนที่สองหรือสาม ซึ่งประสบความสำเร็จเพียงเล็กน้อย สะท้อนทัศนคติของประชากรในเอเชียตะวันออกส่วนใหญ่ที่อัตราการเกิดลดลงอย่างรวดเร็ว โดยในประเทศจีน ค่าใช้จ่ายในการเลี้ยงดูเด็กในเมืองที่ค่อนข้างสูง มักถูกอ้างถึงว่าเป็นหนึ่งในสาเหตุ

จีนเป็นประเทศที่มีประชากรมากที่สุดในโลกมาช้านาน แต่คาดว่าจะถูกแซงหน้าโดยอินเดียในไม่ช้า จากการประมาณการตัวเลข ประชากรของอินเดียมีมากกว่า 1,400 ล้านคน และยังคงเติบโตอย่างต่อเนื่อง

จีนในช่วงทศวรรษ 1950 เผชิญกับหายนะทางมนุษยชาติที่เลวร้ายที่สุดเมื่อนโยบายก้าวกระโดดครั้งใหญ่ หรือ The Great Leap Forward ของ เหมา เจ๋อตุง ที่พยายามจะเปลี่ยนระบบเศรษฐกิจจีนจากเกษตรกรรมให้กลายเป็นอุตสาหกรรมล้มเหลว และทำให้ผู้คน 10-40 ล้านคนเสียชีวิตระหว่างปี 1959 ถึง 1961 นับเป็นภาวะขาดแคลนอาหารที่ร้ายแรงที่สุดในประวัติศาสตร์โลก

จากนั้นการปฏิวัติวัฒนธรรมในช่วงทศวรรษ 1960 ซึ่งเป็นความพยายามของ เหมา เจ๋อตุง ที่จะกำจัดศัตรูของพรรคคอมมิวนิสต์ ได้สร้างผลกระทบต่อสังคมจีนอย่างรุนแรง

อี้ ฟู่เซียน ผู้เชี่ยวชาญด้านแนวโน้มประชากรจีนแห่งมหาวิทยาลัยวิสคอนซิน-เมดิสัน ในสหรัฐฯ ทวีตว่าข้อมูลดังกล่าวสะท้อนให้เห็นว่าจำนวนประชากรของจีนเริ่มลดลงเร็วกว่าการคาดการณ์ของเจ้าหน้าที่จีนและสหประชาชาติ ถึง 9 ถึง 10 ปี

อี้ระบุว่า นั่นหมายความว่า "วิกฤติด้านประชากรที่แท้จริงของจีนนั้นอยู่เหนือจินตนาการ และนโยบายที่ผ่านมาทั้งหมดของจีนนั้นขึ้นอยู่กับข้อมูลประชากรที่ผิดพลาด"

เขากล่าวเสริมว่า "แนวโน้มด้านประชากร และเศรษฐกิจของจีน ดูมีความไม่ชัดเจนกว่าที่คาดไว้มาก" โดยทำนายว่าจีนจะต้องแสดงท่าทีต่อต้านในระดับนานาชาติน้อยลง และปรับปรุงความสัมพันธ์กับชาติตะวันตก

สำนักงานสถิติของจีนกล่าวว่าประชากรวัยทำงานอายุระหว่าง 16 ถึง 59 ปีมีจำนวนทั้งสิ้น 875.56 ล้านคน คิดเป็น 62.0% ของประชากรทั้งประเทศ ในขณะที่ผู้ที่มีอายุ 65 ปีขึ้นไปมีจำนวนทั้งสิ้น 209.78 ล้านคน คิดเป็น 14.9% ของทั้งหมด

ข้อมูลสถิติยังแสดงให้เห็นการขยายตัวของเมืองที่เพิ่มขึ้นในประเทศ ซึ่งเดิมเคยเป็นพื้นที่ชนบทเป็นส่วนใหญ่ ภายในปี 2565 ประชากรในเขตเมืองเพิ่มขึ้น 6.46 ล้านคนเป็น 920.71 ล้านคนหรือ 65.22% ในขณะที่ประชากรในชนบทลดลง 7.31 ล้านคน

ยังไม่ชัดเจนในทันทีว่าจำนวนประชากรได้รับผลกระทบจากการระบาดของโควิด-19 ที่ตรวจพบครั้งแรกในเมืองอู่ฮั่นทางตอนกลางของจีนก่อนที่จะแพร่กระจายไปทั่วโลกหรือไม่ จีนถูกผู้เชี่ยวชาญบางคนกล่าวหาว่ารายงานผู้เสียชีวิตจากไวรัสต่ำกว่าความเป็นจริง โดยกล่าวโทษพวกเขาจากเงื่อนไขพื้นฐาน แต่ไม่มีการเผยแพร่ตัวเลขประมาณการที่แท้จริง

องค์การสหประชาชาติประมาณการเมื่อปีที่แล้วว่า ประชากรโลกมีจำนวนถึง 8 พันล้านคน ในวันที่ 15 พ.ย. และอินเดียจะเข้ามาแทนที่จีนในฐานะประเทศที่มีประชากรมากที่สุดในโลกในปี 2566

ในรายงานที่เผยแพร่ในวันประชากรโลก สหประชาชาติยังกล่าวว่าการเติบโตของประชากรโลกลดลงต่ำกว่า 1% ในปี 2563 เป็นครั้งแรกนับตั้งแต่ปี 2493

นอกจากนี้ เมื่อวันอังคาร สำนักสถิติแห่งชาติจีน ยังเปิดเผยข้อมูลที่แสดงให้เห็นว่าการเติบโตทางเศรษฐกิจของจีนเมื่อปีที่แล้ว ลดลงสู่ระดับต่ำสุดครั้งหนึ่งในรอบอย่างน้อย 50 ปี ภายใต้แรงกดดันจากการควบคุมป้องกันไวรัสและการตกต่ำของอสังหาริมทรัพย์

ข้อมูลระบุว่า จีนในฐานะประเทศที่มีขนาดเศรษฐกิจใหญ่เป็นอันดับ 2 ของโลก มีผลิตภัณฑ์มวลรวมในประเทศ หรือ จีดีพี ขยายตัว 3% ในปี 2565 น้อยกว่าครึ่งหนึ่งของ 8.1% ของปี 2564

นั่นเป็นอัตราประจำปีที่ต่ำที่สุดเป็นอันดับสองนับตั้งแต่ช่วงปี 1970 เป็นอย่างน้อย หลังจากที่ลดลงเหลือ 2.4% ในปี 2020 ในช่วงเริ่มต้นของการแพร่ระบาดของไวรัสโคโรนา แม้ว่ากิจกรรมต่างๆ กำลังฟื้นตัวขึ้นหลังจากข้อจำกัดที่ทำให้ผู้คนหลายล้านคนอยู่ที่บ้านและจุดประกายการประท้วงถูกยกเลิก และนับว่าเป็นอัตราการเติบโตที่ต่ำที่สุดนับตั้งแต่ 2519 หรือ 47 ปีที่แล้ว ซึ่งเป็นปีสุดท้ายของการปฏิวัติวัฒนธรรมอันยาวนานนับทศวรรษซึ่งทำลายเศรษฐกิจจีน  

ผลกระทบของนโยบายลูกคนเดียว

การตกต่ำทางประชากรส่วนใหญ่เป็นผลมาจากนโยบายลูกคนเดียวของจีนที่บังคับใช้ระหว่างปี 2523-2558 เช่นเดียวกับค่าเล่าเรียนที่สูงลิ่ว ซึ่งทำให้ครอบครัวชาวจีนจำนวนมากเลิกมีลูกมากกว่า 1 คน หรือแม้แต่ไม่มีลูกแม้แต่คนเดียว นโยบายดังกล่าวถูกยกเลิกในปี 2559 และคู่สมรสได้รับอนุญาตให้มีลูกสองคน 

ข้อมูลดังกล่าวเป็นหัวข้อยอดนิยมบนโซเชียลมีเดียของจีนหลังจากตัวเลขดังกล่าวได้รับการเผยแพร่เมื่อวันอังคาร แฮชแท็กหนึ่งกล่าวว่า #การมีลูกสำคัญจริงหรือ? โดยมียอดเข้าชมหลายร้อยล้านครั้ง

ชาวเน็ตรายหนึ่งโพสต์ว่า "สาเหตุพื้นฐานที่ผู้หญิงไม่ต้องการมีลูกไม่ได้อยู่ที่ตัวเอง แต่อยู่ที่ความล้มเหลวของสังคม และผู้ชายในการรับภาระเลี้ยงดูลูก สำหรับผู้หญิงที่ให้กำเนิดสิ่งนี้ทำให้คุณภาพชีวิตของพวกเขาตกต่ำลงอย่างมาก รวมถึงชีวิตจิตวิญญาณของพวกเธอ" 

ผู้เชี่ยวชาญด้านประชากรกล่าวว่านโยบาย "โควิดเป็นศูนย์" ที่เข้มงวดของจีนที่ใช้มาเป็นเวลา 3 ปี ได้สร้างความเสียหายเพิ่มเติมต่อมุมมองทางประชากรของประเทศ

ตั้งแต่ปี 2021 รัฐบาลท้องถิ่นได้ออกมาตรการเพื่อส่งเสริมให้ประชาชนมีลูกมากขึ้น รวมถึงการลดหย่อนภาษี ระยะเวลาการลาคลอดที่นานขึ้น และการอุดหนุนด้านที่อยู่อาศัย

ด้านประธานาธิบดีสี จิ้นผิง ให้ความสำคัญกับการเพิ่มอัตราการเกิด โดยนายสีกล่าวในการประชุมใหญ่ของพรรคคอมมิวนิสต์ในกรุงปักกิ่งว่า รัฐบาลจีนจะดำเนินการตามยุทธศาสตร์ชาติเชิงรุก เพื่อตอบสนองต่อประชากรสูงอายุของประเทศ

อย่างไรก็ตาม มาตรการต่างๆ ในปัจจุบันยังแทบไม่สามารถหยุดยั้งแนวโน้มในระยะยาวได้ และนโยบายเหล่านี้ไม่ได้นำไปสู่การเกิดเพิ่มขึ้นอย่างต่อเนื่อง ผู้เชี่ยวชาญกล่าวว่า เป็นเพราะนโยบายที่สนับสนุนการคลอดบุตรไม่ได้มาพร้อมกับความพยายามที่จะแบ่งเบาภาระการดูแลเด็ก เช่น ความช่วยเหลือมากขึ้นสำหรับแม่ที่ต้องทำงานหรือการเข้าถึงการศึกษา

ผลการค้นหารถเข็นเด็กออนไลน์บนเสิร์ชเอนจิ้น "ไปตู้" ของจีนลดลง 17% ในปี 2565 และลดลง 41% ตั้งแต่ปี 2561 ขณะที่การค้นหาขวดนมเด็กลดลงมากกว่า 1 ใน 3 ตั้งแต่ปี 2561 ในทางกลับกัน การค้นหาสถานดูแลผู้สูงอายุเพิ่มขึ้น 8 เท่าในช่วงที่ผ่านมา

ขณะสิ่งที่ตรงกันข้ามกำลังเกิดขึ้นในอินเดีย โดยผลการค้นหาในกูเกิล เทรนด์ แสดงการค้นหาสินค้าขวดนมเด็กเพิ่มขึ้น 15% เมื่อเทียบเป็นรายปีในปี 2022 ในขณะที่การค้นหาเปลเด็กเพิ่มขึ้นเกือบ 5 เท่า.