กาแฟเวียดนาม

13.00-16.00 น. จันทร์ 16 มกราคม 2023 ม.ธรรมศาสตร์ เชิญ ร.ต.อ.ดร.นิติภูมิธณัฐ มิ่งรุจิราลัย พูด ‘นวัตกรรมการจัดการบริหารสาธารณะของท้องถิ่น’ ให้นายก อบต. รุ่น 11 โรงแรมเอเชียแอร์พอร์ต (เซียร์รังสิต) จ.ปทุมธานี

ค.ศ.2000 หรือ 23 ปีที่แล้ว พ่อพาพวกเรานั่งรถจากแขวง คำม่วนของลาวเข้าไปตระเวนไปตามเมืองต่างๆของเวียดนาม พ่อเคยไปพักที่ทำเนียบผู้ว่าราชการจังหวัดฮาติงห์ ท่านผู้ว่าฯ ฮาติงห์ นายอำเภอวุ๋งอ๋าง และนายอำเภอห่งลิง มาคุยกับพ่อเรื่องขอให้ช่วยเผยแพร่ให้คนไทยเข้าไปร่วมลงทุนในการปลูกกาแฟอาราบิก้า แถบบริเวณภาคกลางตอนเหนือของเวียดนาม เมื่อพ่อนำเรื่องนี้มาพูดในหลักสูตรเวียดนามศึกษา คนฟังยังหัวเราะกันคิกคัก ฮ่าๆ เวียดนามจะปลูกกาแฟ

ค.ศ.2003 ตอนนั้นผมอายุครบ 15 ปี พ่อพาลงไปทำบุญ ตามจังหวัดต่างๆทางเวียดนามตอนใต้ ซึ่งจังหวัดทางแถบนี้ ก็เพิ่งเริ่มประกาศปลูกกาแฟ ส่วนใหญ่เป็นกาแฟโรบัสต้า ในเมือง ด่งนาย บาไร–หวุง โต และบินห์ฟุก ซึ่งแถวนั้นมีดินสีแดงและมีอากาศร้อนชื้น

ค.ศ.2015 ไลน์ไอดี @ntp59 จัดคาราวานตระเวนเวียดนามใต้ไปถึงเวียดนามกลางดูสวนกาแฟ ไล่ตั้งแต่ทางตะวันตกเฉียงใต้ขึ้นไปทางที่สูงฝั่งตะวันตกไปทางบริเวณชายฝั่งทางใต้ ซึ่งในตอนนั้น กาแฟเวียดนามเริ่มบูมแล้ว แต่ละอำเภอจะมีแบรนด์กาแฟท้องถิ่น มีร้านกาแฟอยู่ตามสองข้างทาง ซึ่งส่วนใหญ่เป็นร้านที่ได้รับการสนับสนุนจากรัฐบาลท้องถิ่น

14 มกราคม 2023 ราชการของเวียดนามส่งออกกาแฟใน ค.ศ.2022 มากถึง 1.77 ล้านตัน มูลค่า 4,000 ล้านดอลลาร์สหรัฐฯ เป็นเงินไทย 1.31 แสนล้านบาท ในด้านปริมาณ เพิ่มขึ้นร้อยละ 13.8 ส่วนในด้านมูลค่าการซื้อขาย เพิ่มขึ้นร้อยละ 32 เมื่อเทียบกับสถิติ ค.ศ.2021 ตลาดผู้บริโภครายใหญ่ที่สุดของเวียดนามคือ สหภาพยุโรป ครองสัดส่วนร้อยละ 39 ของปริมาณการส่งออกทั้งหมด เมื่อปีที่แล้วราคาส่งออกกาแฟในตลาดโลกโดยเฉลี่ยอยู่ที่ 2,282 ดอลลาร์สหรัฐฯต่อตัน เพิ่มขึ้นร้อยละ 16 เมื่อเทียบแบบปีต่อปี นั่นหมายความว่า กาแฟมีราคาสูงขึ้น

นอกจากสหภาพยุโรปแล้ว ตลาดใหญ่ของกาแฟเวียดนามอยู่ที่จีน สมัยก่อนตอนโน้น คนจีนไม่นิยมดื่มกาแฟแต่ชอบดื่มชา แต่ปัจจุบันนี้ กระแสดื่มกินแบบตะวันตกแพร่เข้าไปในจีน ทำให้ ร้านกาแฟแบบตะวันตกเกิดขึ้นเป็นจำนวนมาก แม้รัฐบาลท้องถิ่นจีนหลายแห่งพยายามสนับสนุนการปลูกกาแฟ แต่ก็ไม่ประสบความสำเร็จ ความที่มีพรมแดนประชิดติดกันทำให้การส่งกาแฟจากเวียดนามเข้าไปในจีนทำได้ง่าย

มณฑลยูนนานของจีนมีการปลูกกาแฟพันธุ์คาติมอร์ที่ผูเอ่อร์ คุนหมิง หลินชาง เหวินซาน และเต๋อหง ร้อยละ 95 ของกาแฟที่ผลิตได้ในประเทศจีนมาจากมณฑลยูนนาน พอไป ที่เมืองเป่าซานก็จะไปเจอกาแฟพันธุ์เบอร์บอนและทิปิก้า ที่มณฑลไห่หนานก็เริ่มปลูกกาแฟกันครับ แต่ก็ยังได้ปริมาณน้อยมาก ฟูเจียนเป็นมณฑลทางใต้อีกแห่งหนึ่ง ซึ่งก็ปลูกได้น้อยมากเช่นกัน เกษตรกรเวียดนามจึงส่งผลผลิตกาแฟได้ โดยจีนไม่ต้องระแวงว่าจะมาแย่งตลาด เพราะมนุษย์ทั้งโลก ทานกาแฟ แต่มีไม่ถึง 60 ประเทศ ที่ปลูกกาแฟได้ กาแฟจึงเป็นพืชที่มีความมั่นคงพอสมควร

พม่ามีพื้นที่ติดจีนและเป็นพื้นที่ที่เหมาะสมกับการปลูกกาแฟ แต่เกษตรกรพม่าไม่ได้รับการส่งเสริมจากรัฐบาลเหมือนอย่างที่เกษตรกรเวียดนามได้รับ กาแฟพม่าเป็นกาแฟที่ดี เคยได้รับความนิยมจากชาวอังกฤษและยุโรป แต่พม่ามีส่วนแบ่งตลาดกาแฟโลกเพียงร้อยละ 0.09 เท่านั้น ลาวมีสัดส่วนการส่งออกกาแฟร้อยละ 0.34 ลาวปลูกกาแฟกันมากที่ทางเหนือคือ แขวงหัวพัน หลวงพระบาง และเชียงขวาง ส่วนทางใต้ก็ปลูกที่ราบสูงโบลาเวน ตรงโบลาเวนกิน บริเวณกว้าง จนใกล้กับแผ่นดินไทยและกัมพูชา

การที่ภาครัฐจะส่งเสริมพืชเกษตรประเภทใดประเภทหนึ่ง ควรพิจารณาว่าพืชนั้นมีความเป็นสากลมากน้อยแค่ไหน อย่างกาแฟนี่สากลแน่นอน เพราะดื่มกันทั้งโลก.

นิติการุณย์ มิ่งรุจิราลัย
songlok1997@gmail.com