คนไทยเป็น “หนี้นอกระบบ” 3.97 ล้านล้าน ดอกเบี้ยโหด คนปล่อยกู้คุมเกม เหตุจำยอมเพราะรายได้ไม่พอ!

เป็นคำถามที่รู้คำตอบกันดีว่า เพราะอะไร? คนไทยจำนวนมาก ยังต้องกู้ “หนี้นอกระบบ” แม้ดอกโหด ชีวิตพัง แต่ต้องยอมแลก เพราะรายได้ไม่แน่นอน และไม่เพียงพอที่จะเข้าถึงแหล่งเงินในระบบของประเทศ

ปัญหาที่ควรถูกผลักดันให้เป็น “วาระแห่งชาติ” เนื่องจากไม่ได้สะท้อนแค่ปัญหาเศรษฐกิจ แต่ยังสะท้อนถึงคุณภาพชีวิต และสร้างบาดแผลทางสังคมอย่างน่าเวทนา เพราะแนวโน้มกำลังทวีความรุนแรงขึ้นอย่างต่อเนื่อง 

• อัตราดอกเบี้ยแพงฉ่ำ 
• คิดดอกมหาโหดรายวัน 
• ทำงานหาได้มาเท่าไร ต้องจ่ายดอกหมด 
• กู้ง่าย กู้คล่อง ส่งเงินให้ถึงบ้าน 

นี่คือนิยามของหนี้นอกระบบ ยิ่งไม่มีตรวจเครดิตบูโร ก็ยิ่งทำให้เรากู้มากขึ้นโดยไม่รู้ตัว แต่ต้องจำยอมกับสัญญาไม่มีมาตรฐาน ไม่เป็นธรรมกับลูกหนี้ หลายครั้งถูกบังคับให้จ่ายเกินมากกว่าความเป็นจริง กู้หมื่นจ่ายแสน มีให้เห็นเยอะมาก อีกทั้งมีคำเตือนติดปาก ในหมู่คนที่เคยตกอยู่ในวังวนดังกล่าวว่า ถ้าไม่อยากชีวิตพัง อย่ายุ่งกับหนี้นอกระบบ! 

3 กลโกง แก๊งหนี้นอกระบบ

ขณะ ข้อมูลจากศูนย์ช่วยเหลือลูกหนี้และประชาชนที่ไม่ได้รับความเป็นธรรม กรมสืบสวนคดีพิเศษ ระบุว่า ปัจจุบันกลโกงจากแก๊งหนี้นอกระบบมี 3 ประเภท ด้วยกัน ได้แก่ 

• แก๊งหมวกกันน็อก ปล่อยเงินกู้เงินรายวันโดยไม่มีการทำสัญญา กระจายอยู่ในทุกจังหวัดทั่วประเทศ โดยหลายๆ แก๊งมีแหล่งเงินทุนจากทุนใหญ่เจ้าเดียวกัน 
• กลุ่มนายทุนที่ทำสัญญาแบบเอาเปรียบ โดยมีลูกหนี้ส่วนใหญ่เป็นเกษตรกรที่มีที่ดินทำกิน โดยใช้กลโกงในการทำสัญญาแบบใหม่ โดยให้ลูกหนี้ “โอนที่ดิน” ให้เจ้าหนี้ก่อนรับเงิน เมื่อครบกำหนดไถ่ถอนและนำเงินมาชำระหนี้จึงได้ที่ดินคืน
• เงินกู้ออนไลน์ ซึ่งกลุ่มเป้าหมายจะเป็นแม่ค้าออนไลน์ พนักงานบริษัท และกลุ่มนักศึกษา ในลักษณะตั้งวงแชร์ สำหรับ “กลุ่มแม่ค้าออนไลน์” คล้ายการเล่นแชร์ทั่วไป แต่หากลูกแชร์คนไหนไม่มีเงินส่ง เท้าแชร์ก็จะชักชวนไปลงแชร์อีกวงหนึ่งเพื่อ “เปีย” มาส่งวงแรก

เจาะข้อมูลในเชิงตัวเลข ตลาดหนี้นอกระบบของไทย Krungthai COMPASS (ธนาคารกรุงไทย) เผยว่า ครัวเรือนไทย มีภาระหนี้ต่อ GDP สูงกว่า 90% ของ GDP จากรอยแผลทางเศรษฐกิจช่วงโควิด-19 ระบาด หนี้ด้อยคุณภาพในทุกประเภท มีแนวโน้มเพิ่มสูงขึ้น ทั้งรถยนต์ บ้าน และบัตรเครดิต 

แต่ความน่ากังวล อยู่ที่เมื่อสายป่านในการรับมือขาด กับภาระต้นทุนค่าใช้จ่ายที่ถาโถมเข้ามา นอกจากภาระหนี้ในระบบที่เกินความสามารถในการผ่อนชำระแล้ว การหาวงเงินกู้รอบใหม่ยังถูกจำกัดด้วยความเข้มงวดของการปล่อยสินเชื่อ จนอาจผลักดันให้กลุ่มเปราะบางต้องหันไปพึ่งพา “เงินกู้นอกระบบ”

ข้อมูล หนี้นอกระบบ คนไทย อาจแตะ 3.97 ล้านล้านบาท   

จากข้อมูลของสภาพัฒน์ รายงานว่า ยอดหนี้นอกระบบปี 2564 อยู่ที่ 9.07 หมื่นล้านบาท ส่วนปี 2566 Krungthai COMPASS ประมาณการว่าจะแตะระดับ 1.35 แสนล้านบาท 

แต่เมื่อมาพิจารณาอีกข้อมูลหนึ่ง คือ การสำรวจหนี้ครัวเรือน โดยมหาวิทยาลัยหอการค้าไทย ระบุว่า “หนี้นอกระบบ” ในปี 2566 มีสัดส่วนเกือบ 20% ของหนี้ครัวเรือนไทย ซึ่งหากผนวกกับข้อมูลหนี้ในระบบฐานข้อมูลของธนาคารแห่งประเทศไทย ประมาณ 16 ล้านล้านบาท 

จึงอาจประเมินได้ว่า มูลค่าหนี้นอกระบบของคนไทย ในช่วงปีที่ผ่านมา อาจสูงถึง 3.97 ล้านล้านบาท ซึ่งมากกว่าข้อมูลที่สภาพัฒน์ประเมินไว้อย่างมาก อีกนัยอาจเป็นความจำเป็นที่รัฐต้องเร่งพัฒนาฐานข้อมูลกลางที่น่าเชื่อถือได้ ออกมาใช้ประโยชน์ 

“สัดส่วนหนี้นอกระบบ ที่อาจสูงราว 4 ล้านล้านบาท ยังสะท้อนว่า มีคนไทยอีกจำนวนมาก ที่พึ่งพาเงินกู้นอกระบบ เนื่องจากขาดสินทรัพย์ และมีรายได้ไม่แน่นอน หรือเพียงพอสำหรับผ่านเกณฑ์อนุมัติสินเชื่อในระบบ”

อีกด้าน Thairath Money พบข้อมูลวิจัยของ สถาบันวิจัยเศรษฐกิจป๋วย อึ๊งภากรณ์ ระบุว่า มากกว่า 50% ของครัวเรือน ซึ่งมีอาชีพเป็นพ่อค้าแม่ค้า เจ้าของธุรกิจส่วนตัวและเกษตรกร กู้หนี้นอกระบบ เพื่อนำไปใช้จ่ายในการลงทุน 

ขณะที่ 70% ของลูกหนี้ที่มีอาชีพเป็นพนักงานเอกชน ลูกจ้าง อาชีพอิสระ และไม่ได้ทำงาน กู้หนี้นอกระบบเพื่อนำไปจับจ่ายใช้สอยจำเป็นของครัวเรือน และอีกประมาณ 20% ของพนักงานรัฐบาลและรัฐวิสาหกิจกู้หนี้นอกระบบเพื่อไปใช้หนี้เก่า

กู้หนี้นอกระบบ ระวังพัวพัน แก๊งทำผิดกฎหมาย 

ด้านธนาคารไทยพาณิชย์ ยังเผยถึงความน่ากลัวของ “หนี้นอกระบบ” ว่า การที่เรากู้หนี้นอกระบบ นอกจากเจอกับดอกเบี้ยแบบลอยตัวแล้ว เราจะไม่มีทางรู้เลยว่าคนที่ปล่อยกู้ให้เรา มีแหล่งเงินมาจากที่ไหน ซึ่งอาจจะมาจากการทำธุรกิจผิดกฎหมายต่างๆ ซึ่งถ้าหากเข้าไปพัวพันกับสิ่งผิดกฎหมายเหล่านี้ ก็อาจจะยากที่ตำรวจหรือเจ้าหน้าที่ของรัฐจะเข้ามาช่วยเหลือลูกหนี้ได้ทันท่วงที เพราะการสืบหาเกี่ยวกับเครือข่ายกู้เงินนอกระบบได้ทันทีนั้นไม่ใช่เรื่องง่าย

อีกทั้ง คนที่ปล่อยเงินกู้นอกระบบ มักรู้ว่าคนที่กู้เงินนอกระบบมักอยู่ในสถานการณ์ที่ไม่มีอะไรจะเสียและยอมทำทุกอย่างเพื่อให้ได้เงินกู้มาใช้ทันเวลา ทำให้ในการกู้เงินนอกระบบมักมีกลโกงที่บอกเงื่อนไขการกู้เงินแบบกำกวมๆ หรือทำให้สับสน ทำให้สุดท้ายแล้ว ผู้กู้จะไม่รู้เลยว่าตอนนี้เป็นหนี้อยู่เท่าไรกันแน่ เพราะคนปล่อยกู้คือคนเดียวที่จะตีความข้อตกลงนั้นได้ ทำให้ผู้กู้กลายเป็นแค่ลูกไก่ในกำมือ

ที่มา : ธปท., สภาพัฒน์, Krungthai COMPASS, ธนาคารไทยพาณิชย์, สถาบันวิจัยเศรษฐกิจป๋วย อึ๊งภากรณ์, กรมสอบสวนคดีพิเศษ 

ติดตามข้อมูลด้านเศรษฐกิจและนโยบายรัฐบาล กับ ThairathMoney ได้ที่ 

https://www.thairath.co.th/money/economics/thailand_econ

ติดตามเพจ Facebook : Thairath Money ได้ที่ลิงก์นี้  https://www.facebook.com/ThairathMoney