ไม่ว่ากาลเวลาจะผ่านไปกี่ยุคสมัย มนุษย์ก็หากิจกรรมฝึกสมองฆ่าเวลาแก้เบื่อ ไม่น่าเชื่อว่าเกมกระดานอย่าง "หมากรุกไทย" จะมีประวัติที่มายาวนานกว่า 2,000 ปี และได้ย้ายแพลตฟอร์มมาเป็น "หมากรุกออนไลน์" ในทุกยุคสมัย
เมื่อระบบปฏิบัติการวินโดว์ของไมโครซอฟต์ (Microsoft) ได้ถือกำเนิดขึ้น นักพัฒนาซอฟต์แวร์ไทยก็เขียนโปรแแกรมหมากรุกไทยให้ปรากฏโฉมอยู่บน OS ยุคแรก หรือแม้กระทั่งโทรศัพท์มือถือแบบจอขาวดำ เขียนด้วยภาษาจาวา และทุกวันนี้สมาร์ทโฟนกับแท็บเล็ตก็ดาวน์โหลดแอปพลิเคชันหมากรุกไทยไว้เล่นแก้เบื่อได้ทั้ง Android และ iOS ด้วยเสน่ห์ที่เล่นได้ทุกวัน ตั้งค่าแบบ 1 Player ให้คอมพิวเตอร์เลือกระดับความยากของเกมให้ หรือ 2 Player เล่นกับเพื่อน เพื่อฆ่าเวลาฝึกสมองได้อย่างสร้างสรรค์
วันนี้หากคุณกำลังหาข้อมูลการเล่นหมากรุกอยู่ ต้องติดตามในบทความนี้
หมากรุกไทย คืออะไร
ข้อมูลจากวารสารวัฒนธรรม กระทรวงวัฒนธรรม ฉบับที่ 3 ปี 2562 ส.พลายน้อย กล่าวถึงหลักฐานว่าหมากรุกไทยเป็นเกมที่เล่นกันมาตั้งแต่สมัยสุโขทัย ส.พลายน้อย ศิลปินแห่งชาติสาขาวรรณศิลป์ปี 2555 ได้เขียนเล่าไว้ว่าเคยพบเห็นนักสะสมของเก่ายุคสุโขทัยมีตุ๊กตาเรือกับขุนทำจากดินเผา จึงยืนยันได้ว่าหมากรุกไทยคือสิ่งที่มีมาตั้งแต่สุโขทัยแล้ว ส่วนประวัติของหมากรุกไทยก็มีการศึกษาว่าเชื่อมโยงกับเกมหมากรุกของอินเดีย ที่เรียกว่า "จตุรงค์"
...
ส.พลายน้อย ยังกล่าวว่าหมากรุกเป็นเกมแก้รำคาญของคนโบราณที่มีเวลาว่าง ไม่ใช่เรื่องสำคัญที่ระบุไว้ในประวัติศาสตร์ จึงไม่มีแหล่งที่มาอย่างแน่ชัด แต่พบว่าประวัติศาสตร์ของหลายชนชาติมีเรื่องราวเกี่ยวกับการเล่นหมากรุกที่เกี่ยวข้องกับนักบวช แม่ทัพ กษัตริย์
หมากรุกไทยเล่นยังไง
ก่อนอื่นจะเล่นหมากรุกต้องเตรียมอุปกรณ์กันก่อน ส่วนมากจะพบเป็นชุดเล่นหมากรุกที่ทำจากไม้หรือตุ๊กตาปั้น แต่หากเล่นหมากรุกไทยเวอร์ชั่นออนไลน์ ก็จะมีหน้าตาสวยงามอยู่ในหน้าเกม ดังนี้
- กระดาษตีเส้นเป็นตาราง 8x8 = 64 ช่อง
- เบี้ย 8 ตัว
- เรือ,ม้า,โคน อย่างละ 2 ตัว
- ขุน 1 ตัว
- เม็ด 1 ตัว
คำศัพท์ที่เกี่ยวข้องกับการเล่นหมากรุกไทย
- จนแต้ม หมายถึง ผู้เล่นหนีขุนของอีกฝ่ายไม่พ้น, ฝ่ายหนีกินตัวรุกไม่ได้
- เข้าตาอับ หมายถึง ไม่มีตาเดินที่จะเดินตัวหมากได้แล้ว
- รุกล้อ หมายถึง บนกระดานมีตำแหน่งให้เดินได้ซ้ำกัน 3 ครั้ง
- นับศักดิ์หมาก หมายถึง เมื่อจบเกมจนฝ่ายรองเหลือขุนตัวเดียว เริ่มนับจากศักดิ์หมากของฝ่ายไล่ เริ่มนับทั้งกระดาน จากตัวหมากที่เหลือของทั้งสองฝ่าย
- นับศักดิ์กระดาน หมายถึง ทั้งสองฝ่ายไม่มีเบี้ยคว่ำ และฝ่ายรองเหลือหมากตั้งแต่ 2 ตัวขึ้นไป ให้ฝ่ายรองเป็นผู้นับ 1 จนถึง 64 หากฝ่ายเป็นรองนับได้ 64 ฝ่ายเป็นต่อจะเดินได้อีก 1 ตา หากรุกจึงชนะ ถ้านับได้ 65 แปลว่าเสมอ
การเดินของหมากรุกไทยแต่ละตัว
กติกาของการเล่นหมากรุกไทย เป้าหมายคือ "รุกฆาต" โดยทำให้ตัวขุนเดินต่อไปไม่ได้ แต่ตัวขุนจะไม่ถูกกินออกจากกระดาน และจะเสมอก็ต่อเมื่อฝ่ายตรงข้ามเดินหมากตัวอื่นต่อไม่ได้ การเดินหมาก และการกินของหมากรุกไทยแต่ละตัวมีดังนี้
- ขุน เดินได้ 8 ทิศรอบตัว ทีละ 1 ช่องเท่านั้น รวม 8 วิธี
- โคน เดินได้ 2 แบบ คือ ไปข้างหน้า 1 ช่อง และทแยงได้ทั้งด้านหน้าและด้านหลังทีละ 1 ช่อง รวม 5 วิธี
- เม็ด เดินได้ทีละ 1 ช่องในแนวทแยงทั้งด้านหน้าและด้านหลัง รวม 4 วิธี
- ม้า เดินเป็นรูปตัว L ได้รอบตัว ข้ามหมากตัวอื่นได้ รวม 8 วิธี
- เรือ เดินได้ 4 ทิศในแนวตั้งหรือแนวนอน
- เบี้ย เดินได้ทีละ 1 ช่อง ไปข้างหน้า แต่หากเดินไปได้สุดกระดาน จะต้องหงายและมีวิธีเดินเหมือนเม็ด
**ในหมากรุกสากล ตัวขุน จะถูกเรียกว่า King และตัวโคนจะเรียกว่า Queen
อย่างปัจจุบันนี้แม้มีเทคโนโลยีพัฒนาซอฟต์แวร์จนเกมต่าง ๆ เข้าสู่การแข่งขัน E-Sport ซึ่งกำลังเป็นอุตสาหกรรมเกมสร้างรายได้มหาศาล ตัวเกมหมากรุกก็มาสู่ยุคแข่งขันออนไลน์ระดับโลก ท่ามกลางการระบาดของโควิด-19 ที่ทุกคนต้องกักตัว เกมหมากรุกออนไลน์กลายเป็นเวที Grand Master แบ่งทีมกันมาเล่นชิงแชมป์ เพราะมันเล่นได้ที่บ้าน หากคุณคิดว่าตัวเองเป็นเซียนหมากรุกตัวยง ลองศึกษาวิธีไปแข่งดู เพื่อจะได้เป็นแชมป์ในแมตช์หน้า
ที่มา : เว็บไซต์กรมส่งเสริมวัฒนธรรม