ลอยกระทงเป็นประเพณีที่สืบทอดกันมาอย่างยาวนาน มีการจัดกิจกรรมลอยโคม ลอยประทีป และลอยกระทงที่แตกต่างกันในแต่ละภาค จนเกิดกลายเป็น "เพลงลอยกระทง" ใน พ.ศ. 2498 นำมาขับร้องในจังหวะสุนทราภรณ์โดยผู้แต่ง 2 ท่าน คือครูแก้ว อัจฉริยะกุลเป็นผู้แต่งเนื้อ และครูเอื้อ สุนทรสนานผู้แต่งทำนอง
ครูแก้วกับครูเอื้อ ร่วมกันแต่งเพลง "รำวงวันลอยกระทง" ที่ริมแม่น้ำเจ้าพระยา เพื่อเล่นในงานวันลอยกระทง คณะพาณิชยศาสตร์และการบัญชี มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ เพลงนี้ก็กลายเป็นที่จดจำจนรู้จักกันเป็นวงกว้างทุกแห่งหน ถูกดัดแปลงเป็นเพลงขลุ่ย คอร์ดกีตาร์ เพลงลอยกระทงเป็นตัวแทนวันลอยกระทงไปโดยปริยาย เปิดที่ไหนก็รู้ว่าเข้าสู่วันเพ็ญเดือนสิบสองแล้ว
เนื้อเพลงลอยกระทงภาษาไทย
...
วันเพ็ญเดือนสิบสอง น้ำนองเต็มตลิ่ง เราทั้งหลายชายหญิง สนุกกันจริง วันลอยกระทง
ลอย ลอยกระทง ลอย ลอยกระทง ลอยกระทงกันแล้ว ขอเชิญน้องแก้วออกมารำวง
รำวงวันลอยกระทง รำวงวันลอยกระทง บุญจะส่งให้เราสุขใจ บุญจะส่งให้เราสุขใจ
วันเพ็ญเดือนสิบสอง น้ำนองเต็มตลิ่ง เราทั้งหลายชายหญิง สนุกกันจริง วันลอยกระทง
ลอย ลอยกระทง ลอย ลอยกระทง ลอยกระทงกันแล้ว ขอเชิญน้องแก้วออกมารำวง
รำวงวันลอยกระทง รำวงวันลอยกระทง บุญจะส่งให้เราสุขใจ บุญจะส่งให้เราสุขใจ
เนื้อเพลงลอยกระทงภาษาอังกฤษ
November full moon shines, Loi Krathong, Loi Krathong,
and the water's high in the river and local klong,
Loi Loi Krathong, Loi Loi Krathong, Loi Krathong is here
and everybody's full of cheer,
We're together at the klong, We're together at the klong,
Each one with this krathong, As we push away we pray,
We can see a better day.
นอกจากเนื้อเพลงวันลอยกระทงของสุนทราภรณ์ที่ร้องกันมาอย่างยาวนานแล้ว หออัครศิลปิน กรมส่งเสริมวัฒนธรรม ยังได้อัปโหลดบทเพลงพระราชนิพนธ์ "ตำนานลอยกระทง" ในสมเด็จพระกนิษฐาธิราชเจ้า กรมสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ ไว้ดังนี้