จากที่ได้ทราบกันไปแล้วว่าการรักษาโรคมะเร็งศีรษะและลำคอนั้น มีทั้งการผ่าตัด การฉายรังสีและการให้ยาเคมี ซึ่งหลังจากการฉายรังสี ผู้ป่วยจำเป็นจะต้องดูแลตนเองอย่างดี เพื่อให้มีสุขภาพที่แข็งแรง และป้องกันการกลับเป็นซ้ำของโรค คอลัมน์ ศุกร์สุขภาพ จะมาแนะนำวิธีการปฏิบัติตัว ดังนี้
การดูแลเรื่องอาหาร
เมื่อได้รับการฉายรังสี จะมีผลข้างเคียงต่างๆ ต่อผู้ป่วย ส่งผลให้รับประทานอาหารได้ลดลง และน้ำหนักลด ซึ่งหากน้ำหนักลด ก็จะทำให้การรักษาต้องหยุดชะงักลง และไม่มีประสิทธิภาพ ผู้ป่วยจึงควรดูแลในเรื่องอาหาร ดังนี้
1. รับประทานอาหารที่มีคุณค่าทางโภชนาการสูง มีสารอาหารครบ 5 หมู่ โดยเฉพาะอาหารประเภทโปรตีน
2. หลีกเลี่ยงอาหารรสจัด เพราะจะทำให้เกิดการระคายเคืองเนื้อเยื่อในช่องปาก
3. หากไม่สามารถรับประทานอาหารได้ตามปกติ ก็จะต้องรับประทานอาหารทางการแพทย์ผ่านสายให้อาหารทางจมูกหรือทางหน้าท้อง เพื่อให้ร่างกายได้รับสารอาหารครบถ้วน และน้ำหนักคงที่
4. กลุ่มที่คนไข้เจาะคอ ก็จะต้องระมัดระวังในเรื่องของการติดเชื้อ ตัวคนไข้และผู้ดูแลจะต้องเน้นเรื่องความสะอาด ล้างมือบ่อยๆ เวลาไปข้างนอกก็ต้องใส่หน้ากากอนามัยและผ้าปิดคอตลอดเวลา เพื่อป้องกันเชื้อโรคจากภายนอก เพราะหากคนไข้ติดเชื้อ จะต้องหยุดการรักษา หยุดการฉายรังสี และหยุดการให้ยาเคมี ต้องรอจนกว่าจะหายเป็นปกติ การรักษาก็จะยิ่งล่าช้า เพราะฉะนั้น จึงต้องป้องกันไม่ให้เกิดการติดเชื้อจะดีที่สุด
การดูแลเรื่องสุขภาพในช่องปาก
1. บ้วนปากบ่อยๆ โดยน้ำต้มสุกที่เย็นแล้ว หรือน้ำเกลือ
...
2. หากสามารถแปรงฟันได้ ก็เลือกใช้แปรงที่มีลักษณะขนอ่อนนุ่ม ยาสีฟันที่ไม่ระคายเคือง เพื่อไม่ให้เกิดการระคายเคืองในช่องปาก
3. ฝึกบริหารขากรรไกร โดยฝึกอ้าปากให้กว้าง อาจใช้ท่อพลาสติกขนาดที่เหมาะสมกับช่องปาก เพื่อช่วยคงความกว้างของช่องปาก ควรทำต่อเนื่องทุกวัน เช้า-เย็น
การบริหารคอ บ่า ไหล่
ท่าบริหารบ่า ไหล่
1. เขย่ามือ 2 ข้างให้กล้ามเนื้อรู้สึกผ่อนคลายนิดนึง ยกมือขึ้น ค่อยๆ ผ่อนมือลง
2. ยกมือทั้ง 2 ข้าง ไปข้างหน้า หายใจเข้าลึกๆ หายใจออกยาวๆ ทำ 2 ครั้ง หายใจเข้า ค่อยๆ ผ่อนออก
3. ยกมือขึ้นสูงชิดหู ยกแขนหายใจเข้าช้าๆ หายใจออกเป่าลมทางปาก หายใจออก ค่อยๆ เอาแขนลง ทำ 5 ครั้ง
4. หายใจเข้า ยกไหล่ขึ้นช้าๆ หายใจออกค่อยๆ ผ่อนไหล่ลง กล้ามเนื้อมีการบีบตัว หายใจเข้ายกขึ้น หายใจออก ค่อยๆ หย่อนแขนลง ทำ 8 ครั้ง
5. หมุนแขนไปข้างหน้าช้าๆ 8 ครั้ง และค่อยๆ หมุนไปข้างหลัง 8 ครั้ง
ท่าบริหารคอ
1. ค่อยๆ หันคอไปด้านใดด้านหนึ่งที่ถนัด หันจนรู้สึกตึง นับ 1-8 แล้วหันหน้ากลับมา นับ 1-8 หายใจปกติ แล้วทำซ้ำอีกข้างหนึ่ง ทำ 5 ครั้ง
2. ค่อยๆ เอียงคอไปด้านใดด้านหนึ่งจนตึง นับ 1-8 ค่อยๆ กลับมา หรือใช้มือจับคอให้เอียง นับ 1-8 แล้วค่อยๆ ประคองหน้ากลับมาในหน้าตรง แล้วทำซ้ำอีกข้างหนึ่ง ทำ 5 ครั้ง
การดูแลเรื่องจิตใจ
ผู้ป่วยโรคมะเร็งศีรษะและลำคอย่อมจะมีความเครียด ความกังวลใจระหว่างการรักษา ซึ่งเป็นหน้าที่ของแพทย์และพยาบาลที่ดูแล ซึ่งจะคอยให้คำแนะนำ ให้กำลังใจ และยารับประทาน แต่หากเกินศักยภาพของแพทย์ผู้ดูแล ก็จะส่งปรึกษาจิตแพทย์เพื่อให้การดูแลรักษาต่อไป
การงดดื่มสุราและงดสูบบุหรี่
ระหว่างการรักษา หากยังดื่มสุราหรือสูบบุหรี่อาจทำให้เกิดภาวะแทรกซ้อนสูงขึ้น ภายหลังการรักษาอาจทำให้กลับเป็นซ้ำได้
@@@@@@@
แหล่งข้อมูล
พว.สุทธินี สุดใจ ศูนย์ความเป็นเลิศด้านโรคมะเร็ง คณะแพทยศาสตร์โรงพยาบาลรามาธิบดี มหาวิทยาลัยมหิดล