อ.เจษฎ์ อธิบายชัด ใช้ "กรดไนตริก" ทดสอบทองแท้ หรือทองปลอมได้จริง แต่อันตรายมาก ต้องทำในห้องปฏิบัติการที่ได้มาตรฐานเท่านั้น เตือนประชาชนอย่าทำเองโดยเด็ดขาด
วันที่ 21 กันยายน 2566 ผู้สื่อข่าวรายงานว่า จากกรณีที่โลกออนไลน์ได้มีการแชร์วิธีทดสอบทองแท้และทองปลอม โดยใช้ "กรดไนตริก 68%" ทำให้หลายคนสงสัยเป็นจำนวนมาก ว่าสามารถทดสอบได้จริง และเป็นอันตรายหรือไม่
ล่าสุด รศ.ดร.เจษฎา เด่นดวงบริพันธ์ อาจารย์ประจำภาควิชาชีววิทยา คณะวิทยาศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย และนักสื่อสารวิทยาศาสตร์ ได้โพสต์อธิบายเกี่ยวกับเรื่องดังกล่าว ผ่านทางเพจเฟซบุ๊ก อ๋อ มันเป็นอย่างนี้นี่เอง by อาจารย์เจษฎ์ ระบุว่า น้ำกรดไนตริก ทดสอบทองแท้ได้จริง แต่อันตราย และไม่ควรทำตามครับ
มีคนส่งคลิปวิดีโอ ที่อ้างว่าเป็นการพิสูจน์ "ทองคำ" ว่าเป็นแท้ หรือทองเคทองชุบ ด้วยการเอาไปแช่ในน้ำกรดไนตริก 68% ถ้าเป็นทองแท้ จะไม่มีอะไรเปลี่ยนแปลง สามารถแช่อยู่ในน้ำกรดได้ แต่ถ้าเป็นทองปลอมทองชุบ จะเกิดปฏิกิริยาเคมีอย่างรุนแรง สร้อยทองที่เอาทดสอบละลายหายไปเลยทีเดียว
...
คือก็ต้องขอเตือนกันว่า ถึงแม้ว่าการใช้สารละลายกรดไนตริกมาทดสอบทองแท้ จะเป็นเรื่องจริงที่ทำได้ แต่วิธีการที่ทำในคลิปดังกล่าวนั้นเป็นวิธีที่อันตราย ไม่ควรทำกันเอง แต่ควรให้ผู้เชี่ยวชาญเป็นผู้ทดสอบ ในห้องปฏิบัติการที่ได้มาตรฐานเท่านั้น
ทองคำ (หรือ Au ตามชื่อในตารางธาตุ) เป็นธาตุที่มีความแข็งต่ำ สามารถดัดงอ และเปลี่ยนรูปร่างได้ แต่ไม่ว่องไวในการเกิดปฏิกิริยาทางเคมี จึงทำให้ทองแท้ ไม่เกิดปฏิกิริยาเคมีเมื่อโดนน้ำฝน หรือน้ำกรด จะเกิดก็เพียงเล็กน้อยในระดับอะตอมเท่านั้น ถ้าจะละลายทองคำแท้ ต้องใช้ตัวทำละลายที่มีชื่อว่า Aqua regia เป็นตัวทำละลาย ที่ผสมกันระหว่างกรดไฮโดรคลอริก และกรดไนตริก อัตราส่วน 3:1 หรือที่นักวิทยาศาสตร์ไทยเรียกว่า กรดกัดทอง
ทองคำ ในธรรมชาติ จะอยู่ในรูปสารประกอบ ไม่ได้บริสุทธิ์ ดังนั้น ในทางอุตสาหกรรม จึงต้องนำแร่ทองไปทำให้กลายเป็นทองคำที่บริสุทธิ์ตามกระบวนการอุตสาหกรรม ส่วนมากจะทำได้บริสุทธิ์มากถึง 99.9 เปอร์เซ็นต์ และแปรรูปเป็นผลิตภัณฑ์
โดยในท้องตลาดที่จำหน่าย 2 แบบ คือ ทองคำแท่ง ที่มีความบริสุทธิ์ ของทองอยู่ที่ 99.9 เปอร์เซ็นต์ และทองรูปพรรณ เช่น กำไรข้อมือ สร้อย แหวน มีความบริสุทธิ์ของทอง อยู่ที่ 96.5 เปอร์เซ็นต์ขึ้นไป ส่วนทองชุบนั้น จะใช้เทคนิคทางเคมีไฟฟ้า กับสารละลายอิเล็กโทรไลต์ เพื่อให้เนื้อทองเคลือบลงบนโลหะอื่นๆ ที่ต้องการ
คลิปวิดีโอดังกล่าว มีข้อสังเกตที่แสดงถึงอันตรายต่อผู้ทำตามได้ คือ
1. ในคลิปใช้กรดไนตริกที่มีความเข้มข้นสูง จากขวดสารเคมี ไม่ได้ไปทำละลายให้เจือจางก่อน
ในความเป็นจริง ไม่ได้จำเป็นต้องใช้กรดความเข้มข้นสูงถึง 68% ขนาดนั้น / กรดไนตริกเข้มข้น ที่เปิดใช้โดยตรงจากขวดสารเคมี จะมีไอระเหยของกรด ที่ถูกปลดปล่อยออกมาเมื่อทำที่สภาวะอุณหภูมิห้อง ไอของกรดและสารละลายกรดมีฤทธิ์กัดกร่อนสูง สามารถเป็นอันตรายต่อผิวหนัง ดวงตา และประสาทสัมผัสได้ / การใช้กรด จึงควรจะต้องสวมใส่อุปกรณ์ป้องกันด้านความปลอดภัย หรือ Personal- Protective Equipment (PPE)
2. ปฏิกิริยาเคมีที่เกิดขึ้น มีความรุนแรง เสี่ยงเป็นอันตราย
จะเห็นว่าในคลิป หลังจากใส่สร้อยทองชุบลงไปในน้ำกรดแล้ว เกิดปฏิกิริยาอย่างรุนแรงกับตัวอย่าง อย่างเห็นได้ชัด มีการเกิดฟองก๊าซขึ้น และมีไอระเหยของกรด กระจายออกมาหลังจากเกิดปฏิกิริยากับโลหะในตัวอย่าง
3. แก้วที่ใช้ในการทดสอบในคลิป ไม่ใช่แก้วเกรดสำหรับทดสอบทางวิทยาศาสตร์
จะเห็นว่าแก้วในคลิปนั้น เป็นเหมือนแก้วน้ำธรรมดา ซึ่งอาจจะมีสัดส่วนของซิลิก้า น้อยกว่าเครื่องแก้ว ที่ใช้ในทางวิทยาศาสตร์ ที่ทนต่อความร้อน กรด เบส ได้มากกว่าแก้วธรรมดา และอาจก่อให้เกิดอันตรายต่อผู้ทดสอบ เช่น เกิดการแตกร้าวของแก้ว ทำให้สารละลายกรดไหลออกมาเป็นอันตรายได้
4. อุบัติเหตุที่อาจเกิดจากการ "เอาน้ำไปเทใส่กรด"
ในทางเคมีนั้น จะกำหนดให้ทำละลายกรด ด้วยการเอา "กรดไปเจือจาง ด้วยการผสมลงน้ำ" ซึ่งประชาชนทั่วไป ไม่น่าจะทราบเรื่องนี้ และอาจมีอุบัติเหตุจากการเอา "น้ำไปเทใส่กรด" ซึ่งจะทำให้เกิดปฏิกิริยาการคายความร้อน อาจเสี่ยงต่อการระเบิด หรือปะทุของกรด เป็นอันตรายได้
ดังนั้น ควรรับชมคลิปวิดีโอการทดสอบทองแท้ดังกล่าวนั้น แค่พอเป็นความรู้ แต่ไม่ควรจะไปทำตาม เช่น ไปหาซื้อกรดไนตริกมาทดลองเองที่บ้าน ซึ่งอาจจะเป็นอันตรายได้.
ขอบคุณข้อมูลจาก อ๋อ มันเป็นอย่างนี้นี่เอง by อาจารย์เจษฎ์