Creative Destruction รื้อ โละ ริเริ่ม

ดร.นครินทร์ อมเรศ ธนาคารแห่งประเทศไทย

เศรษฐกิจโลกได้ผ่านกระบวนการ Destruction จากการแพร่ระบาดของโควิด-19 แล้ว และสถานการณ์กำลังเดินหน้าพาแต่ละประเทศไปสู่ทางแยก ประเทศกลุ่มหนึ่งยังทำได้เพียงรับมือผลกระทบเฉพาะหน้า ขณะที่ประเทศอีกส่วนไม่เพียงจะพลิกฟื้นเศรษฐกิจอย่างรวดเร็ว แต่อาศัยผลบวกเปลี่ยนแปลงอย่างก้าวกระโดด จากทั้งการพัฒนาเทคโนโลยีโดยฝั่งผู้ผลิตและการใช้งานโดยผู้บริโภค ถือเป็นการอาศัย Destruction ของโควิด-19 อย่างสร้างสรรค์ วันนี้จึงขอเชิญชวนแลกเปลี่ยนมุมมองเกี่ยวกับกระบวนการ Creative Destruction และพัฒนาการในประเทศไทย

นิตยสาร The Economist ฉบับวันที่ 24 เม.ย.2564 ได้แนะนำหนังสือเรื่อง The Power of Creative Destruction โดยอาจารย์ Philippe Aghion คุณ Céline Antonin และคุณ Simon Bunel ที่เพิ่งวางแผงฉบับแปลภาษาอังกฤษจากต้นฉบับภาษาฝรั่งเศส ซึ่งทาง The Economist เรียกอาจารย์ Philippe Aghion ว่าเป็นทายาทในทางวิชาการของปรมาจารย์ Joseph Schumpeter ผู้พัฒนาฐานคิดของกระบวนทัศน์ที่เรียกในภาษาอังกฤษว่า Creative Destruction หรือ Schumpeter’s gale

Creative Destruction เป็นกระบวนการที่นวัตกรรมเกิดขึ้นอย่างต่อเนื่อง ทำให้เทคโนโลยีเดิมล้าสมัยและกระตุ้นให้ธุรกิจใหม่ๆเติบโตขึ้น แข่งขันกับธุรกิจดั้งเดิม จึงสร้างงานและกิจกรรมทางเศรษฐกิจใหม่ไปพร้อมๆ กับทำลายกิจกรรมประเภทเดิมๆลง กระบวนการนี้เป็นแรงขับเคลื่อนหลักของระบบทุนนิยมจากการหนุนเนื่องให้กระแสการเติบโตของเศรษฐกิจเกิดขึ้นอย่างต่อเนื่องไม่ขาดตอน โดยหนังสือเล่มล่าสุดนี้ตีความถึงบทบาทของ Creative Destruction ที่มีต่อการพัฒนาทางเศรษฐกิจในอดีตทั้งการกำเนิดและการเปลี่ยนผ่านของเศรษฐกิจอุตสาหกรรม คลื่นกระแสเทคโนโลยีลูกต่างๆ ภาวะซึมยาวของเศรษฐกิจ (Secular Stagnation) วิวัฒนาการของความเหลื่อมล้ำ กับดักรายได้ปานกลาง และการเปลี่ยนแปลงเชิงโครงสร้าง

ในปี 2556 ผู้เขียนได้ทดลองนิยาม Creative Destruction เป็นภาษาไทยอย่างลำลองไว้ว่า “รื้อ โละ ริเริ่ม” ในงานศึกษาร่วมกับ ดร.เกียรติพงศ์ อริยปรัชญา และ คุณทศพล อภัยทาน (Thailand’s Quest for Economic Growth: From Factor Accumulation to Creative Destruction) และขออนุญาตเรียก ดร.เกียรติพงศ์ว่า เป็น Modern Champion ของ Creative Destruction ในไทย 2 งานศึกษานี้ประเมินบทบาทของการ “รื้อ โละ ริเริ่ม” ในฐานะกลไกสู่การเติบโตอย่างยั่งยืนของเศรษฐกิจไทยบนพื้นฐานของการจัดสรรปัจจัยการผลิตหรือทรัพยากรให้สอดคล้องกับพลวัตของผู้ประกอบการผ่านการส่งเสริมให้กิจกรรมที่มีนวัตกรรมสูงเข้าถึงทรัพยากรที่ถูกปลดปล่อยจากกิจกรรมดั้งเดิมที่ใช้ต้นทุนการผลิตมากแต่สร้างมูลค่าได้น้อย สภาพแวดล้อมที่เอื้อให้กลไกดังกล่าวดำเนินไปได้ราบรื่น คือ เสถียรภาพทางเศรษฐกิจและการเมือง และกลไกทางสถาบันที่เอื้อต่อการขับเคลื่อนการเคลื่อนย้ายแรงงานและทุนผ่านการแข่งขันอย่างเป็นธรรม การศึกษาพบว่าระดับเทคโนโลยีและนวัตกรรมของไทยอยู่ในระดับกลางเมื่อเทียบกับโลก แม้ว่าในบางกิจกรรมที่มีการแข่งขันสูงจะพบการเคลื่อนย้ายทรัพยากรอย่างมีประสิทธิภาพ แต่การแข่งขันในภาพรวมยังกระตุ้นการเคลื่อนย้ายแรงงานได้น้อย กลไก Creative Destruction ในเศรษฐกิจจึงทำงานอย่างครึ่งๆกลางๆ

ตัดภาพมาปัจจุบัน ดร.ปิติ ตัณฑเกษม ประธานเจ้าหน้าที่บริหารธนาคารทหารไทย กล่าวถึงกลไกสำคัญในการปรับโครงสร้างเศรษฐกิจไทยว่า คือ การทำงานร่วมกันระหว่างผู้ประกอบการรายใหญ่และรายเล็กในรูปแบบของดอกไม้กับแมลง คือ แมลงดูดดื่มน้ำหวานจากเกสรดอกไม้ และก็ช่วยดอกไม้ให้ผลิบานสะพรั่งกระจายทั่ว แต่ความร่วมมือระหว่างเอกชนรายใหญ่และรายเล็กต้องอาศัยสภาพแวดล้อมที่เอื้อให้การประกอบธุรกิจมีความสะดวก จึงน่าคิดว่าเราจะใช้โอกาสนี้ “รื้อ โละ ริเริ่ม” อย่างไรเพื่อปรับโครงสร้างเศรษฐกิจให้ผู้ประกอบการทำงานได้อย่างเต็มที่ จึงเป็นหัวรถจักรชักจูงประเทศให้เดินหน้าสู่ความสำเร็จ สมกับที่ ดร.ปิติ กล่าวไว้ว่า Don’t waste a good crisis