กลยุทธ์ฟื้นตลาดแรงงานไทย (1) : ความท้าทายจากโควิดและโอกาส 8 ประการ

(ดร.นครินทร์ อมเรศ ธนาคารแห่งประเทศไทย)

ตัวเลขประมาณการเศรษฐกิจล่าสุดของกรรมการนโยบายการเงินปรับลดอัตราการขยายตัวของ GDP ปีนี้ เหลือร้อยละ 1.8 จาก 3.0 ที่ประเมินเมื่อเดือน มี.ค.โดยมีแรงฉุดสำคัญจากภาคการท่องเที่ยว ขณะที่มีสัญญาณบวกจากการส่งออก และการใช้จ่ายภาครัฐที่สูงขึ้นจาก พ.ร.ก.กู้เงินล่าสุด ช่วยสนับสนุนกำลังซื้อ อย่างไรก็ดี แม้เศรษฐกิจจะทยอยฟื้นตัวแต่การจ้างงานจะกลับมาได้อย่างไร ในเมื่อแหล่งอาชีพสำคัญที่ในภาคการท่องเที่ยวจะยังไม่สามารถปรับดีขึ้นได้นักในระยะสั้น จึงขอเชิญมาแลกเปลี่ยน ความเห็นเกี่ยวกับกลยุทธ์การพลิกฟื้นตลาดแรงงานไทย

ในการกำหนดกลยุทธ์นั้น ศาสตราจารย์ Michael D. Watkins แห่ง IMD Business School เสนอให้เริ่มทบทวนจากปัจจัยแวดล้อม ตามหลัก TOWS Matrix ซึ่งเป็นมุมกลับของแบบจำลอง SWOT (StrengthWeaknessOpportunity-Threat) เริ่มจากปัจจัยภายนอกคือ ความท้าทาย (Threat) และโอกาส (Opportunity) ก่อนที่จะสร้างกลยุทธ์บนฐานของจุดอ่อน (Weakness) และจุดแข็ง (Strength) โดยความท้าทายสำคัญคือ การแพร่ระบาดของโควิดที่ยังมีความไม่แน่นอนอยู่มากทั้งในส่วนของจำนวนผู้ติดเชื้อ การกลายพันธุ์ของโรค ความรุนแรงของอาการป่วย ตลอดจนผลกระทบต่อเศรษฐกิจและตลาดแรงงาน ซึ่งกลุ่มที่ได้รับผลลบมากที่สุดคือ ภาคท่องเที่ยวและบริการ

สำหรับด้านโอกาส ขออิงกระแสการเปลี่ยนแปลง 8 ประการในมุมมอง Kevin Sneader ผู้บริหารสูงสุดของ Mckinsey ที่จะลงจากตำแหน่งวันที่ 1 ก.ค.นี้ คือ 1.การก้าวกระโดดของนวัตกรรม ตามการจดสิทธิบัตรในประเทศสหรัฐฯ ซึ่งเติบโตในปีที่แล้วเป็นสองเท่าของปีก่อนหน้า โดยน่าสังเกตว่าช่วงการแพร่ระบาดรุนแรงของกาฬโรคในอังกฤษศตวรรษที่ 17 มหาวิทยาลัย Cambridge ได้ส่งนักเรียนกลับบ้าน นักเรียนคนหนึ่งจึงมีเวลานั่งในสวนมองลูกแอปเปิ้ลหล่นจากต้นจนเกิดแรงบันดาลใจที่จะคิดค้นทฤษฎีแรงโน้มถ่วง และกลายมาเป็นท่าน Sir Isaac Newton

2.การเปลี่ยนแปลงพฤติกรรมผู้บริโภค ที่คุ้นชินกับการจับจ่ายออนไลน์ ทำให้ร้านโชห่วยดิจิทัล หรือ e-Grocery จะยังไปต่อได้ แม้ว่าการเรียนระยะไกลหรือการชมคอนเสิร์ตที่บ้านอาจจะลดความนิยมลงหลังการแพร่ระบาดยุติ 3.การตื่นตัวต่อภาวะโลกร้อน หรือที่ Mark Carney อดีตผู้ว่าการธนาคารกลางแคนาดาและอังกฤษ เรียกว่า 50 shades of green ล้อชื่อนิยายดัง 50 shades of gray โดยพัฒนาการยังมีความแตกต่างอยู่มากในแต่ละพื้นที่เหมือนกับสีเขียวที่ยังมีหลายระดับ 4.การยกระดับสาธารณสุข ที่กำลังเกิดการปฏิวัติชีวภาพ โดยมีการลงทุนพัฒนาวัคซีนในช่วงโควิดสูงกว่าการลงทุนในช่วงการแพร่ระบาดของโรคไวรัส Zica ถึง 180 เท่า

5.การปรับบทบาทภาครัฐ เป็นที่พึ่งสุดท้ายทางการเงิน และดูท่าว่าจะยังต้องช่วยประคับประคองกันต่อไปอีก 6.ความไม่เท่าเทียมในภาคธุรกิจ โดยกลุ่มที่ผลประกอบการดีที่สุด 20% บนทำกำไรไปได้ถึง 240 พันล้านเหรียญสหรัฐฯ ขณะที่กลุ่มผลประกอบการแย่ที่สุด 20% ล่างขาดทุนถึง 400 พันล้านเหรียญสหรัฐฯ 7.การขยับห่วงโซ่อุปทานโลก ตามการย้ายฐานการผลิตจากผลของความขัดแย้งทางการค้าระหว่างประเทศเศรษฐกิจหลักของโลก และ 8.การทยอยฟื้นตัวของการท่องเที่ยวทางอากาศ ซึ่งอาจใช้เวลาถึงสามปีจึงจะเป็นปกติ และไม่แน่ว่าจะมีการท่องเที่ยวแบบล้างแค้น ชดเชยความอุดอู้ที่ไม่ได้เที่ยวเหมือนการช็อปปิ้งแบบล้างแค้นในสหรัฐฯ หลังล็อกดาวน์หรือไม่

นับเป็นโอกาสที่ดีของตลาดแรงงานไทยที่จะสร้างโอกาสจากนวัตกรรมและพฤติกรรมผู้บริโภคใหม่ๆ การรณรงค์ภาวะโลกร้อนและสาธารณสุข ขณะที่เราน่าจะได้รับอานิสงส์จากการย้ายฐานการผลิตและการฟื้นตัวของการท่องเที่ยว และในตอนหน้าจะวิเคราะห์ว่าจุดอ่อนและจุดแข็งของตลาดแรงงานไทยจะช่วยให้รับมือกับโควิดและตอบรับกับโอกาสได้เพียงใด.